Wyciąże i Przylasek Wyciąski

Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie we wschodniej części miasta Krakowa, około 15,5  km od jego centrum, przy starym trakcie na Ruś (dzisiejsza ulica Igołomska), sąsiadująca  z Kościelnikami, Wolicą, Przylaskiem Rusieckim oraz z Branicami i Ruszczą (w tych dwóch  przypadkach od 1951 roku z Krakowem). Przysiółkiem Wyciąża był Przylasek Wyciąski, odnotowany  pod tą nazwą w 1782 roku; po II wojnie światowej uzyskał on status samodzielnej ustrojowo wsi.

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1338 roku, nazwa wsi odnotowana w  brzmieniu  Wilczanze. W innych dawnych zapiskach: de Wilczanza (1410), Wyczanze (1423), Vicząsze  (1433), Wylczansze (1470), Vilczyąze (1490). Nazwa wsi o niewyjaśnionej etymologii.

  Wieś podległa parafii pw. św. Grzegorza Wielkiego w Ruszczy. W godle na pieczęciach  z okresu II Rzeczypospolitej orzeł w stylistyce godła państwowego.

  Wyciąże przeniósł z prawa polskiego na prawo średzkie król Władysław Jagiełło w 1423 roku.  Wytyczono wówczas centrum wsi w rejonie dzisiejszej ulicy Wyciąskiej. W rejonie dzisiejszej  ulicy Tymiankowej stanął folwark, później dwór. W XIX wieku odnotowywano nazwy pól i rejonów  wsi: Pod Gaje, Łany, W Ubelni, Obrącznica, Strugi, Wielkie Łąki, Góry. Centrum Przylasku  Wyciąskiego ukształtowało się w rejonie dzisiejszych ulic Przylasek i Bartniczej.

  Historycznie wieś była własnością duchowną. Już w 1338 roku odnotowana jako własność  krakowskiej kapituły katedralnej – w rękach kanoników do sekularyzacji w 1782 roku.  Od lat 40. XIX wieku do nacjonalizacji w roku 1945 stanowiła własność Wodzickich, wchodząc  w skład tak zwanego klucza kościelnickiego.

  Przed rozbiorami gromada Wyciąże należała do powiatu proszowickiego, po roku 1795 znalazła  się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. Po epizodzie przynależności do Księstwa  Warszawskiego, od 1815 roku, w Rzeczypospolitej Krakowskiej jako gromada w gminie okręgowej  Kościelniki, od 1838 roku w dystrykcie Mogiła. W roku 1846 wieś powróciła jako gromada (od  1856 roku gmina) pod zabór austriacki. Od 1866 roku Wyciąże miało status gminy jednostkowej,  należało do powiatu krakowskiego – stan ten przetrwał do czasów II Rzeczypospolitej, do roku 1933.  W 1934 roku wieś przemianowano na gromadę i włączono w skład gminy zbiorczej Ruszcza. Nie  uległo to zmianie w okresie okupacji niemieckiej; w pierwszych latach powojennej Rzeczypospolitej  Polskiej przyznano odrębność ustrojową Przylaskowi Wyciąskiemy i jako gromada został on włączony  do gminy zbiorczej Ruszcza. W roku 1954 Wyciąże oraz Przylasek Wyciąski objęto wielowioskową  gromadą Wyciąże, nadając im status wsi (od 1958 roku stanowiących sołectwa), w powiecie  proszowickim, od 1956 roku ponownie krakowskim – co obowiązywało do 1972 roku.

  W roku 1973 obie wsie wyłączone zostały ze struktury ustrojowej powiatu krakowskiego  i włączone do granic miasta Krakowa, do dzielnicy administracyjnej Nowa Huta.

  Obecnie tereny tych dawnych wsi stanowią część dzielnicy samorządowej XVIII  Nowa Huta.

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Wyciąże, wieś, leży w pobliżu granicy królestwa polskiego przy gościńcu do Krakowa. Przylasek  jest położony na południe od wsi, nad Wisłą. Wyciąże liczą 95, Przylasek 24 domy;  ludność w ogóle składa się z 719 osób (343 mężczyzn, 376 kobiet, 673 rzymskich katolików,  46 izraelitów). Długosz powiada, że tę wieś darowała kapitule krakowskiej Burna  Hogerowa, żona biskupa kruświckiego. [W roku 1787] liczyła wieś Wyciąże 384, lasek 317 mieszkańców rzymsko-katolickich. Żydów we wsi nie było.