§ 4.3. Najwyższym odznaczeniem Miasta Krakowa jest Medal „Cracoviae Merenti” przyznawany przez Radę […] 4. Najwyższym wyróżnieniem Miasta Krakowa jest Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa nadawane przez Radę […].
Z załącznika do uchwały nr XLVIII/435/96 Rady Miasta Krakowa z dnia 24 kwietnia 1996 r. Statut Miasta Krakowa
Przytoczony tu zapis „konstytucji miasta”, jaką jest uchwalony przez Radę Miasta Krakowa w 1996 r. Statut Miasta Krakowa, najogólniej wskazuje przedmiot niniejszego tomu, jakim są dwa najwyższe honory miejskie przyznawane za zasługi dla Krakowa: honorowe obywatelstwo miasta oraz medal „Cracoviae Merenti”. (I już na wstępie zastrzeżenie, że stosować będziemy w tym tomie inną, odwrotną kolejność wymieniania i opisywania, szanując historyczne starszeństwo honorowego obywatelstwa). Zatem rzecz będzie o honorowym obywatelstwie Krakowa oraz o medalu „Cracoviae Merenti”, ale same te godności będą tylko oczywistym punktem wyjścia dla sedna tego tomu, jakim jest przedstawienie postaci honorowych obywateli oraz laureatów medalu. Najważniejsi w tym tomie są ci, którym za zasługi dla Krakowa i jego społeczności miasto nadało swój najwyższy tytuł honorowy lub przyznało swoje najwyższe odznaczenie (w przypadku tego drugiego w grę wchodzą także zasłużone krakowskie instytucje).
W takim ujęciu kluczowe znaczenie mają kompletne i uporządkowane listy wyróżnionych. Tego rodzaju wykazy publikowane do tej pory (np. w Kronice Krakowa z 1996 r., Encyklopedii Krakowa z 2000 r. czy na internetowych stronach Biuletynu Informacji Publicznej Miasta Krakowa) zweryfikowano od podstaw, źródłowo, poczynając od kwerend w uchwałach władz miejskich z różnych okresów historycznych, na archiwaliach prasowych sięgających początków XIX w. kończąc. W przypadku wykazów honorowych obywateli oraz laureatów medalu z czasów współczesnych (okres od 1990 do 2021 r.) problemów z miarodajnością ustaleń nie było, jako że w Urzędzie Miasta Krakowa prowadzona jest pełna dokumentacja tych honorów. Inaczej jest w odniesieniu do historycznych nadań honorowego obywatelstwa z okresu 1850–1990, obejmujących także honorowych obywateli miasta Podgórza z lat 1867–1914. Dzięki ścisłej współpracy z Archiwum Narodowym w Krakowie dokonano wielu korekt i uzupełnień w wykazie honorowych obywateli tamtych czasów, ale przede wszystkim – i to ma zasadnicze znaczenie dla całego obrazu tej instytucji honorowej w Krakowie – w sposób bezsporny przesunięto początek jej historii w tym mieście na rok 1818, identyfikując 29 postaci do tej pory w tym kontekście nieznanych. Będzie o tym szerzej mowa w następnym rozdziale.
W efekcie wykaz nadań honorowego obywatelstwa Krakowa z lat 1818–2021 liczy sobie 144 pozycje, w tym 113 „rdzennie” krakowskich, tj. z nadania władz miasta Krakowa, oraz 31 podgórskich, z nadania władz miasta Podgórza w okresie jego gminnej samodzielności i odrębności od Krakowa (mocą uchwały Rady Miasta Krakowa z 2015 r. zostali oni „adoptowani” do grona krakowskiego).
Z kolei wykaz laureatów medalu „Cracoviae Merenti” z lat 1993–2021 obejmuje łącznie 83 podmioty, w tym 48 osób oraz 35 instytucji i organizacji (przyznano jednak 79 medali – cztery z nich były podwójnie adresowane, w dwóch przypadkach były to małżeństwa, a w pozostałych dwóch organizacje działające we wspólnym obszarze).
W przypadku historycznego honorowego obywatelstwa aktualne jest pytanie, czy zweryfikowany teraz i uzupełniony wykaz jest kompletny. Dla okresu od autonomii galicyjskiej, tj. od roku 1866, bez ryzyka można dać od- powiedź twierdzącą, natomiast dla nadań najstarszych, do roku 1866, należałoby zachować niewielką dozę ostrożności, mając na uwadze pewne luki w źródłowych archiwaliach. Tam, gdzie brakowało dokumentów archiwalnych, prowadzono jednak intensywną kwerendę na wielu polach i nikłe jest prawdopodobieństwo pojawienia się kolejnej, nowej postaci.
Historię krakowskiego honorowego obywatelstwa, jak już zaznaczono, otwiera rok 1818, czyli są to początki Wolnego Miasta Krakowa. Można w tym miejscu zadać również pytanie, czy tytułu tego nie nadawano w Krakowie jeszcze wcześniej, czyli w okresie przynależności miasta do Księstwa Warszawskiego. W innych ważnych dla Krakowa miastach, czyli w Wiedniu i we Lwowie, pierwsze nadania honorowego obywatelstwa odnotowano odpowiednio w latach 1797 oraz 1811, czyli również w przypadku nadwiślańskim rzecz byłaby możliwa na zasadzie skorzystania z wzorca. Mogłoby to nastąpić w okresie między rozpoczęciem działalności Rady Municypalnej w 1810 r. a początkiem okupacji rosyjskiej w 1813 r. Czy żyła wówczas postać w oczywisty sposób zasługująca na taki honor ze strony Krakowa? Tak, był nią książę Józef Poniatowski, od 1809 r. przez krakowian wysoko ceniony, a swoim rocznym pobytem w naszym mieście budujący pozycję i popularność. Jednak czasy były burzliwe, Rada Municypalna słaba, a powiew wolności w Krakowie szybko został zgaszony przez wojska rosyjskie, zaś sama postać, bez której ówczesne ewentualne honorowe obywatelstwo Krakowa trudno sobie wyobrazić, zginęła tragicznie w roku 1813. Żadne źródła, ani bezpośrednie, ani pośrednie, do których dotarto, nie zawierają cienia śladu wskazującego, że w czasach Księstwa Warszawskiego o jakimkolwiek honorowym obywatelstwie Krakowa była mowa.
Dodajmy jeszcze, że od tamtego czasu po dni nam współczesne nie było i nie ma w Krakowie wyższego zaszczytu miejskiego ponad honorowe obywatelstwo. Wprowadzony w roku 1993 medal „Cracoviae Merenti” formalnie, statutowo uznany został – jak już zaznaczano wcześniej – za odznaczenie równorzędne temu tytułowi. Wcześniej z tak deklarowaną równorzędnością innej godności miejskiej, która mogłaby się z honorowym obywatelstwem równać, nie mieliśmy w Krakowie do czynienia.
Dla incydentalnych wyróżnień w sytuacjach, gdy z jakichkolwiek względów nie chciano lub nie można było nadać honorowego obywatelstwa (np. gdy w okresie zaboru wyróżniany nie posiadał obywatelstwa cesarstwa austro-węgierskiego), stosowano formę uroczystego, zdobnego adresu dziękczynnego kierowanego przez Radę Miejską. Czasem wykonywano też inny gest: znamy dwa przypadki wręczenia symbolicznego berła na znak „panowania” w danej dziedzinie wraz ze stosownym dyplomem. Honor taki otrzyma- li w roku 1878 Jan Matejko (później, w roku 1882, dostąpił godności honorowego obywatela Krakowa) oraz w roku 1946 Ludwik Solski (ten z kolei honorowe obywatelstwo otrzymał w roku 1951). Odnotujmy także, że w roku 1958 nawiązano do formy tych wyróżnień, wręczając działaczowi politycznemu Bolesławowi Drobnerowi (notabene wielokadencyjnemu radnemu krakowskiemu) berełko „włodarzenia na polu kultury”.
 |
|
 |
|
Honorowi obywatele Krakowa (z Podgórzem) oraz laureaci medalu „Cracoviae Merenti” zostali zaprezentowani chronologicznie, a całość tomu podzielono na dwie wielkie części.
Część pierwsza dotyczy honorowego obywatelstwa i honorowych obywateli.
Zamieszczono tutaj:
• wprowadzenie dotyczące instytucji honorowego obywatelstwa w Krakowie wraz z pełnymi spisami uhonorowanych oraz historią poprowadzoną osobno dla Krakowa, osobno dla Podgórza – tu można znaleźć szersze omówienia przypadków wyróżniających się z różnych względów oraz zbiorcze dane przybliżające cały krąg uhonorowanych symbolicznym obywatelstwem;
• strony prezentujące honorowych obywateli Krakowa (z Podgórzem) w ujęciu chronologicznym, pogrupowanych według okresów historycznych. I tak następują po sobie obywatele honorowi:
o w Wolnym Mieście Krakowie (z nadań w latach 1818–1843),
o pod zaborem – przed autonomią (z nadań w latach 1850–1863),
o pod zaborem – w dobie autonomii – z Krakowa (z nadań w latach 1866–1917),
o pod zaborem – w dobie autonomii – z Podgórza (z nadań w latach 1867–1914),
o w II Rzeczypospolitej (z nadań w latach 1933–1937),
o w Polsce Ludowej (z nadań w latach 1951–1988),
o w III Rzeczypospolitej (z nadań w latach 1990– 2021).
Przedstawienie każdej postaci zawiera:
• dzienną datę nadania tytułu;
• imię i nazwisko uhonorowanego (w zasadzie w brzmieniu zgodnym z dokumentami nadania, ale w części historycznej z ewentualnymi korektami na rzecz brzmienia powszechnie przyjętego); tytuły naukowe uwzględniono w notkach biogramowych;
• profesję, pełniony urząd lub inny charakteryzujący wyróżnik – w założeniu według stanu z czasu nadania tytułu;
• cytat z dokumentu nadania lub innego oficjalnego dokumentu zawierający uzasadnienie nadania tytułu;
• portret uhonorowanego – w części historycznej portrety w technikach malarskich, graficznych lub fotograficznych, w przypadku braku portretu herb rodowy uhonorowanego lub wizerunek pieczęci miejskiej odpowiednio Krakowa lub Podgórza, natomiast w części współczesnej co do zasady portret ze zdjęć wykonanych podczas uroczystości wręczenia dyplomu, wyjątkowo z braku takowych fotografia portretowa z innego źródła;
• reprodukcję odręcznego podpisu uhonorowanego;
• notkę biogramową zawierającą węzłowe dane o postaci;
• „metryczkę” danego, konkretnego tytułu – z danymi o jego nadaniu i wręczeniu dyplomu, jak też ewentualnych okoliczności towarzyszących;
• ilustracje: w części historycznej reprodukcja dokumentująca nadanie (kopia dyplomu, wpis do ksiąg miejskich lub notka prasowa) oraz ikonografia związana z postacią, w tym w miarę możliwości wizerunek miejsca wiecznego spoczynku, natomiast w części współczesnej reprodukcja kopii dyplomu (jednak nie jest to regułą) oraz fotografie z wręczenia dyplomu; w przypadku braku fotografii – inna ikonografia, np. reprodukcje relacji prasowych.
Uwaga: w części historycznej dla okresu pod zaborem austriackim dla Krakowa i dla Podgórza przy nazwach stanowisk, urzędów i instytucji państwowych (w strukturach administracji rządowej, sądowniczej i wojskowej) pominięto określenia „cesarsko-królewski” oraz „cesarski i królewski”, ściślej ich skróty „c.k.” oraz „c. i k.” („C.K.”, „C i K”), jak też odmianę tych określeń i ich skrótów. Uczyniono tak dla zachowania zwięzłości i przejrzystości, wzorem wydawnictw o charakterze leksykonów i encyklopedii (np. przywoływane tutaj BLKÖ 1856–1891, ÖBL 1957–2005, Encyklopedia 2000). Te urzędowe nazwy w ich pełnej postaci znajdują się w Szematyzmach 1781–1914 i Szematyzmach armii 1809–1878.
Część druga dotyczy medalu „Cracoviae Merenti” i jego laureatów.
Zamieszczono tutaj:
• wprowadzenie dotyczące medalu „Cracoviae Merenti” wraz z pełnym spisem laureatów, genezą i stroną norma- tywną tego odznaczenia, praktyką procedowania przy jego przyznawaniu oraz danymi zbiorczymi o laureatach;
• strony poświęcone laureatom medalu – osobom i instytucjom – zgrupowanym według trzech jego klas; w obrębie każdej klasy układ chronologiczny. I tak są to kolejno:
o laureaci złotego medalu „Cracoviae Merenti” (odznaczeni w latach 1993–2021),
o laureaci srebrnego medalu „Cracoviae Merenti” (odznaczeni w latach 1993–2021),
o laureaci brązowego medalu „Cracoviae Merenti” (odznaczeni w latach 1998–2021).
Przedstawienie każdej postaci zawiera: • klasę, numer kolejny i dzienną datę przyznania medalu;
• imię i nazwisko laureata lub jego nazwę własną; tytuły naukowe osób uwzględniono w notkach biogramowych;
• w przypadku osób profesję, pełniony urząd lub inny charakteryzujący wyróżnik – w założeniu według stanu z czasu przyznania wyróżnienia;
• cytat z dokumentu nadania lub innego oficjalnego dokumentu zawierający uzasadnienie nadania tytułu lub jego fragment; • w przypadku osób portret laureata co do zasady pozyskany ze zdjęć wykonanych podczas uroczystości wręczenia dyplomu (wyjątkowo fotografia portretowa z innego źródła), natomiast w przypadku instytucji fotografia z wizerunkiem jej reprezentanta lub reprezentantów;
• reprodukcję odręcznego podpisu laureata, w przypadku instytucji i organizacji wizerunek logo;
• notkę biogramową zawierającą węzłowe dane o osobie, zaś w przypadku instytucji notkę informacyjną;
• „metryczkę” danego konkretnego medalu – z danymi o jego przyznaniu i wręczeniu, jak też ewentualnych okoliczności towarzyszących;
• ilustracje: reprodukcja kopii dyplomu lub wpisu laureata do księgi medalu (jednak nie jako reguła) oraz fotografie z wręczenia odznaczenia;
• scalony blok podpisów do ilustracji zamieszczonych na obu stronach.
Obie części tomu są zaopatrzone w swoje odrębne spisy chronologiczne. Z kolei spisy alfabetyczne zamieszczono na końcu tomu, gdzie zwyczajowo lokuje się indeksy alfabetyczne.
Dopełnieniem są wykazy skrótów i literatury oraz wykaz ilustracji wraz z ich źródłami, w tym dane o podmiotach udostępniających i autorach fotografii. Dodajmy, że w wykazie literatury w zasadniczy sposób przeważają pozycje wykorzystane do sporządzenia notek biogramowych honorowych obywateli Krakowa okresu historycznego (do roku 1990). Historiografia Krakowa honorowym obywatelstwem w wymiarze wykraczającym poza wspomniane już spisy nie interesowała się, jest tu jednak jeden wyjątek: opracowanie Jana Gordziałkowskiego Obywatelstwo honorowe Miasta Krakowa i jego obywatele honorowi wydane w Krakowie w 1990 r. Jest to pozycja w swoim czasie cenna, choć skromna objętościowo, z nieścisłościami i lukami – wiele wskazuje na to, że stała się podstawą dla spisów zamieszczonych w Kronice Krakowa z 1996 r. i Encyklopedii Krakowa z 2000 r. oraz dla spisu oficjalnego ze stron Biuletynu Informacji Publicznej Miasta Krakowa. (Na marginesie: miasto Lwów już w roku 1896 wydało Poczet prezydentów, wiceprezydentów i obywateli ho- norowych miasta Lwowa pióra Leona Gustawa Dziubińskiego). Ważną pozycję dla honorowego obywatelstwa miasta Podgórza stanowi wydane w 2015 r. opracowanie Kamili Follprecht Obywatele Królewskiego Wolnego Miasta Podgórza 1784–1915.
Z kolei o medalu „Cracoviae Merenti” dowiedzieć się można tylko z hasła zamieszczonego w Encyklopedii Krakowa z 2000 r. oraz przywoływanych już tu samorządowych stron internetowych Krakowa.
Przy opracowaniu niniejszego tomu starano się w jak największym zakresie dotrzeć do źródeł bezpośrednich, jednocześnie konfrontując je ze sobą. Dla honorowego obywatelstwa w jego okresie historycznym (do 1990 r.) węzłowe tu były zasoby Archiwum Narodowego w Krakowie. Z jednej strony to akta zawierające protokoły obrad Senatu Wolnego Miasta Krakowa, Rady Miejskiej działającej od 1848 r., Magistratu i Wydziału Miejskiego działającego od 1858 r., Rady Miejskiej Krakowa i Rady Miejskiej Podgórza z okresu autonomicznego, Rady Miejskiej w II Rzeczypospolitej oraz Miejskiej Rady Narodowej (Rady Narodowej Miasta Krakowa) z okresu Polski Ludowej. Z drugiej strony to jednostki archiwalne bezpośrednio związane z honorowym obywatelstwem, jak księga obywateli Wolnego Miasta Krakowa (ANK, sygn. WM 622) i księga obywateli Podgórza (ANK, sygn. P-33) oraz zawierające niekompletne, w wielu przypadkach szczątkowe dokumenty jednostki inwentarza tymczasowego (ANK, sygn. IT 732, IT 978 i IT 1315) i konwoluta (ANK, sygn. Kr 4423).
Nieliczne zachowane kopie dyplomów honorowego obywatelstwa z tamtych czasów znajdują się rozproszeniu (m.in. w Archiwum Narodowym w Krakowie, Muzeum Krakowa, Bibliotece Książąt Czartoryskich, Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie).
Inaczej rzecz się ma ze źródłami bezpośrednimi związanymi ze współczesnym okresem honorowego obywatelstwa oraz w całości współczesnym medalem „Cracoviae Merenti”. Tutaj kompletna dokumentacja pozostaje w obrębie Urzędu Miasta Krakowa, który w imieniu prezydenta miasta jest wykonawcą uchwał Rady Miasta Krakowa nadających tytuł lub przyznających medal. Kancelaria Prezydenta prowadzi księgi medalu (jeden tom dla klasy złotej i po dwa dla klas srebrnej i brązowej) – znajdują się w nich kopie dyplomów i podpisy laureatów, niekiedy z ich dodatkowymi okolicznościowymi wpisami. W kancelarii archiwizowana jest także dokumentacja fotograficzna z uroczystych wręczeń dyplomów honorowego obywatelstwa oraz medali „Cracoviae Merenti”. Zasób ten gromadzony jest kompletnie od roku 1995, a jego wartość historyczna wzrasta z roku na rok. Właśnie ta starannie zbierana przez ćwierć wieku kolekcja fotograficzna stała się podstawą ikonografii w dotyczącej współczesności części niniejszego tomu. Dla porządku dodajmy, że drobiazgowa kwerenda w aktach prezydialnych krakowskiej Rady Narodowej pozwoliła zidentyfikować fragmenty dokumentacji honorowych obywatelstw przyznawanych w okresie Polski Ludowej. Pozostała tu jeszcze kwestia kopii dyplomów honorowego obywatelstwa – otóż ze względu na swoją historyczną ran- gę są w całości zdeponowane w Muzeum Krakowa, w Dziale Archiwum i Biblioteka; zbiór ten jest poszerzany na bieżąco w miarę kolejnych nadań tego tytułu.
Weryfikowaniu i uzupełnianiu informacji dotyczących historycznych honorowych obywatelstw służyła kwerenda prasowa. W prasie bowiem poszukiwano relacji z nadania tytułu lub wręczenia dyplomu, jak też późniejszych potwierdzeń jego posiadania (np. w nekrologach czy notach wspomnieniowych). Stamtąd też czerpano dodatkowe informacje do notek biogramowych dotyczących najstarszych uhonorowanych.
Dla czasów współczesnych, a ściślej dla lat 90. XX w., istotne były prasowe relacje podające okoliczności wręczeń dyplomów honorowego obywatelstwa lub medalu „Cracoviae Merenti”, które odbywały się poza salą Obrad Rady Miasta Krakowa w Pałacu Wielopolskich. Tu korzystano z dzienników „Gazeta Krakowska”, „Dziennik Polski”, „Echo Krakowa” i „Gazeta Wyborcza” („Gazeta w Krakowie”).
Inną, niesformalizowaną i trudną do obiektywizacji kategorią źródeł były rozmowy konsultacyjne przeprowadzone z osobami kształtującymi politykę Rady Miasta Krakowa po odrodzeniu samorządu z początkiem lat 90. XX w. Był to czas, w którym decydowały się w nowej rzeczywistości społeczno-politycznej i ustrojowej także i takie kwestie, jak dalsze losy krakowskiego honorowego obywatelstwa. To czas, w którym wprowadzono obok niego drugi, uplasowany równolegle najwyższy honor miejski w postaci medalu „Cracoviae Merenti”, przesądzając na dalsze dziesięciolecia (do tej pory prawie już trzy) o obrazie miasta w zakresie uznawania wybitnych zasług. Te konsultacje z uczestnikami i kreatorami wydarzeń pozwoliły przybliżyć się do zrozumienia ówczesnych problemów i sytuacyjnych kontekstów decyzji.
Materiały do tej publikacji pozyskano od szeregu placówek – instytucji i organizacji. Były to: a) Urząd Miasta Krakowa i jednostki miejskie:
– Archiwum Zakładowe Urzędu Miasta Krakowa,
– Kancelaria Prezydenta Urzędu Miasta Krakowa,
– Kancelaria Rady Miasta Krakowa Urzędu Miasta Krakowa,
– Wydział Geodezji Urzędu Miasta Krakowa,
– Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie;
b) placówki archiwalne, biblioteczne i muzealne:
• krajowe:
– Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie,
– Archiwum Narodowe w Krakowie,
– Archiwum Państwowe w Lublinie,
– Archiwum Państwowe w Łodzi,
– Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie,
– Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego,
– Biblioteka Jagiellońska,
– Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Naukowej w Kórniku, – Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie,
– Biblioteka Narodowa w Warszawie,
– Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie,
– Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu,
– Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu,
– Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie,
– Biblioteka Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu,
– Fundacja im. Raczyńskich w Poznaniu,
– Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku,
– Muzeum Krakowa – Muzeum Historyczne Miasta Krakowa,
– Muzeum Narodowe w Krakowie,
– Muzeum Narodowe w Poznaniu,
– Muzeum Narodowe w Warszawie,
– Muzeum Niepodległości w Warszawie,
– Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego,
– Muzeum w Przeworsku Zespół Pałacowo-Parko- wy,
– Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie,
– Muzeum Ziemi Augustowskiej w Augustowie,
– Muzeum – Zamek w Łańcucie,
– Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce,
– Narodowe Archiwum Cyfrowe w Warszawie,
– Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu,
– Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki;
• zagraniczne:
– Austriackie Archiwum Państwowe w Wiedniu (Austria),
– Lwowska Narodowa Galeria Sztuki we Lwowie (Ukraina),
– Państwowe Muzeum Ermitaż w St. Petersburgu (Rosja),
– Muzeum Śluzy „Dąbrówka” w Dąbrówce (Białoruś),
– Narodowe Historyczne Muzeum w Atenach (Grecja),
– Austriacka Biblioteka Narodowa w Wiedniu (Austria),
– Muzeum Miasta Graz (Austria),
– Zespół Pałacowo-Szpitalny w Kuks (Czechy);
c) instytucje kościelne:
– bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława na Wawelu,
– bazylika Dominikanów pw. Św. Trójcy w Krakowie,
– bazylika Franciszkanów pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie,
– bazylika Mariacka w Krakowie,
– bazylika pw. św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa w Krakowie,
– kościół garnizonowy pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Warszawie,
– kościół pw. Ducha Św. w Przeworsku,
– kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Warszawie,
– kościół pw. Św. Krzyża w Krakowie,
– kościół pw. św. Marcina z Tours w Krzeszowicach,
– kościół pw. św. Anny w Krakowie,
– kościół pw. św. Doroty w Rogowie,
– kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Miedźnie,
– kościół pw. św.św. Apostołów Piotra i Pawła w Chomętowie,
– kościół pw. św.św. Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie,
– kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sieniawie,
– kościół pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Krakowie,
– parafia pw. św. Józefa w Krakowie-Podgórzu, – parafia pw. Matki Bożej Królowej Polski – Arka Pana w Krakowie;
d) inne instytucje i organizacje:
• krajowe:
– Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie,
– Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie,
– Akademia Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie,
– Akademicki Związek Sportowy w Krakowie,
– Chorągiew Krakowska Związku Harcerstwa Polskiego w Krakowie,
– Chór Mariański w Krakowie,
– Fundacja im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu,
– Hospicjum św. Łazarza w Krakowie,
– Klub Sportowy „Cracovia” w Krakowie,
– Komisja Robotnicza Hutników NSZZ „Solidarność” w Krakowie,
– Krakowska Kongregacja Kupiecka,
– Krakowskie Pogotowie Ratunkowe,
– Małopolska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Krakowie,
– Małopolski Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców Budowlanych w Krakowie,
– Miejska Państwowa Straż Pożarna w Krakowie,
– Okręg Małopolski Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej w Krakowie,
– Okręgowa Izba Aptekarska w Krakowie,
– Okręgowa Izba Lekarska w Krakowie,
– Okręgowa Izba Radców Prawnych w Krakowie,
– Opera Krakowska,
– Polska Agencja Prasowa S.A. w Warszawie,
– Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Krakowie,
– Radio Kraków,
– Ruch Komitetów Obywatelskich w Krakowie,
– Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa,
– Studencki Komitet Solidarności w Krakowie,
– Szpital Zakonu Bonifratrów św. Jana Grandego w Krakowie,
– Towarzystwo Lekarskie Krakowskie,
– Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa,
– Towarzystwo Sportowe „Wisła” w Krakowie,
– Towarzystwo Strzeleckie „Bractwo Kurkowe” w Krakowie,
– Uniwersytet Ekonomiczy w Krakowie,
– Uniwersytet Jagielloński,
– Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie;
• zagraniczne:
– Alter Katholischer Friedhof w Dreźnie (Niemcy),
– Döblinger Fridhof w Wiedniu (Austria),
– Friedhofsverwaltung w Münsterze (Niemcy),
– Gamle Logen AS w Oslo (Norwegia),
– Hietzinger Fridhof w Wiedniu (Austria),
– Městský hřbitov w Holešovie (Czechy),
– Městský úřad w Smečnie (Czechy),
– Stadtgemeinde w Gmunden (Austria),
– Stadtpfarrfriedhof w Baden (Austria),
– Währinger Schubertpark w Wiedniu (Austria),
– Wołkowski Luterański Cmentarz w St. Petersburgu (Rosja),
– Zentralfriedhof w Wiedniu (Austria).
Kierownictwom wszystkich tych placówek, jak też ich przedstawicielom oraz pracownikom przekazujemy podziękowania za udzieloną pomoc.
Skorzystano także z prywatnych, rodzinnych archiwów – życzliwemu ich otworzeniu dla potrzeb tego wydawnictwa zawdzięczamy istotne uzupełnienie ikonografii. O przyjęcie podziękowania proszeni są:
• Stanisław Handzlik, przewodniczący Rady Miasta Krakowa w latach 1994–2002, uczestnik wręczenia w 1996 r. w Waszyngtonie dyplomu honorowego obywatela Krakowa senatorowi Hankowi Brownowi;
• Wojciech Tadeusz Bednarski, potomek Wojciecha Bednarskiego, honorowego obywatela miasta Podgórza z roku 1896;
• Jerzy Ettmayer d’Adelsburg, w linii prostej praprawnuk Andrzeja, honorowego obywatela miasta Krakowa z roku 1850;
• rodzina zmarłego w 2007 r. Kazimierza Fugiela, pierwszego laureata brązowego medalu „Cracoviae Merenti” z roku 1998;
• Tadeusz Kołaczyk, przewodniczący Rady Miasta Krakowa w latach 1993–1994, uczestnik wręczenia w roku 1993 w Watykanie złotego medalu „Cracoviae Merenti” papieżowi Janowi Pawłowi II;
• Marta Sigmund-Kozak i Marek Sigmund, potomkowie Antoniego Nowaczyńskiego, honorowego obywatela miasta Podgórza z 1882 r.;
• Marta Mikurda, potomkini Emanuela Lipowskiego, honorowego obywatela WMK z roku 1819;
• rodzina zmarłego w 2020 r. prof. Krzysztofa Pendereckiego, pierwszego laureata srebrnego medalu „Cracoviae Merenti” z roku 1993 oraz honorowego obywatela miasta Krakowa z roku 2013;
• Agnieszka Rozwadowska zamieszkała w dawnym dworze Emanuela Lipowskiego, honorowego obywatela WMK z roku 1819;
• rodzina zmarłego w 2019 r. Mieczysława Tomaszewskie- go, honorowego obywatela Krakowa z roku 2012;
• Tomasz Trafas, brat zmarłego Kazimierza Trafasa, który wręczał w 1993 r. w Edynburgu dyplom honorowego obywatelstwa Krakowa gen. Stanisławowi Maczkowi.
Odrębne słowa podziękowania składane są na ręce prof. Haralda Herresthala, norweskiego muzykologa, który udostępnił wiedzę o Karolu Arnoldzie, honorowym obywatelu WMK z roku 1818, oraz dotyczącą go ikonografię, jak też pośredniczył w pozyskaniu od zamieszkałej w Oslo rodziny laureata cennych reprodukcji z dyplomem honorowego obywatelstwa na czele – tą drogą składamy rodzinie Karola Arnolda podziękowanie za tę pomoc.
Dla dodatkowego naświetlenia początków honorowego obywatelstwa Krakowa i medalu „Cracoviae Merenti” w czasach nam współczesnych, po roku 1990, gdy samorząd miejski odradzał się i organizował od nowa, sięgnięto do bezpośrednich relacji uczestników wydarzeń z tamtych lat. Bez zastrzegania sobie anonimowości istotnych i godnych utrwalenia wiadomości udzielili:
• Kazimierz Barczyk, przewodniczący Rady Miasta Krakowa w latach 1990–1993,
• Tadeusz Kołaczyk, przewodniczący Rady Miasta Krakowa w latach 1993–1994,
• Ryszard Bocian, wiceprzewodniczący Rady Miasta Krakowa w latach 1990–1992,
• Antoni Leon Dawidowicz, przewodniczący Komisji Kultury i Ochrony Zabytków Rady Miasta Krakowa w latach 1992–1994.
„Świadkowie historii” proszeni są o przyjęcie podziękowania za życzliwą otwartość i wiedzę, którą podzielili się dla celów tego wydawnictwa.
Szczególne podziękowania kierujemy do konsultantów naukowych niniejszego opracowania: prof. dr. hab. Jerzego Malca, dr. hab. Marcina Starzyńskiego, prof. UJ, oraz dr Ka- mili Follprecht. Prosimy o przyjęcie wyrazów wdzięczności za nieustającą opiekę – wszak trwa przez szereg lat przy kolejnych tomach serii wydawniczej Poczet Krakowski. Także wysoce cenimy sobie i dziękujemy za pomoc merytoryczną udzieloną przez Annę Białecką-Bubak, Ewę Kozłowską, Małgorzatę Niechaj i Mateusza Drożdża oraz organizacyjną ze strony Marty Kucharyk, Teresy Paszkot-Kluz i Marty Warmuz. Podkreślamy tu udział Joanny Bocheńskiej-Pytel i Romana Pytla w naświetlaniu wątków związanych ze sztuką muzyczną – za co słowa wdzięczności. Dziękujemy całemu szerokiemu kręgowi osób, które wsparły pracę nad tym wydawnictwem.
Wydanie tego tomu nie byłoby możliwe bez zabezpieczenia przez Urząd Miasta Krakowa warunków niezbędnych dla tego przedsięwzięcia. O przyjęcie podziękowań za stworzenie tych możliwości proszeni są dyrektor Magistratu Marta Nowak i dyrektor Kancelarii Prezydenta Anna Frankiewicz, jak też skarbnik miasta Małgorzata Okarmus i dyrektor Wydziału Budżetu Miasta Tomasz Tylek.
Przygotowując to wydawnictwo, dużą wagę przyłożono również do identyfikacji grobów dawnych krakowskich i podgórskich honorowych obywateli, pochowanych zarówno na cmentarzach położonych w Krakowie, jak i poza nim, w kraju i zagranicą. Odrębne więc podziękowanie adresujemy do dyr. Pawła Sularza oraz pracowników Zarządu Cmentarzy Komunalnych (ZCK) w Krakowie – za pomoc w odnalezieniu szeregu zapomnianych grobów honorowych obywateli spoczywających na krakowskich nekropoliach.
Oddawany tom obrazuje stan spraw aktualny na 31 grudnia 2021 r. Poczet honorowych obywateli Krakowa zamykają tu dwa ostatnie nadania dokonane przez Radę Miasta Krakowa 9 czerwca 2021 r. Poczet laureatów medalu „Cracoviae Merenti” zamykają cztery przyznania uczynione przez Radę Miasta Krakowa 8 lipca 2020 r.
Honorowe obywatelstwo miasta Krakowa oraz medal „Cracoviae Merenti” to formy otwarte, żywe. Mają przed sobą wiele niewypełnionych jeszcze kart – dalsze strony niech zapisuje tworząca się historia, a poczty uhonorowanych najwyższym miejskim tytułem lub medalem niech zawsze będą chlubą Krakowa.
