Tyniec

Dawna wieś po prawej stronie Wisły, obecnie w południowo-zachodniej części miasta  Krakowa,  około 12 km od jego centrum, w rejonie przełomu Wisły – Bramy Tynieckiej, przy  starym szlaku handlowym do Oświęcimia (dzisiejsze ulice Bolesława Śmiałego i Bogucianka),  sąsiadująca z Kostrzem i Skotnikami (w obu przypadkach od 1941 roku z Krakowem),  z Sidziną,  a także z leżącymi do dziś poza granicą Krakowa Samborkiem oraz przez Wisłę ze Ściejowicami  i Piekarami. Przy wsi ukształtowały się przysiółki: Kąty Tynieckie i Podgórki Tynieckie.

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1165 roku, nazwa wsi odnotowana w brzmieniu  Thinciensem villam. W innych dawnych zapiskach: Tinetiae (1274), Thynyecz (1470), Tyniec  (1585). Nazwa wsi kulturowa, pochodząca od słowa „tyn” oznaczającego mur.

  Wieś miała własną parafię pw. św. Andrzeja w Tyńcu, od 1835 roku podległa parafii utworzonej  przy poklasztornym kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tyńcu. W godle na pieczęciach  z XIX wieku i z czasów II Rzeczypospolitej przedstawienie frontonu kościoła tynieckiego.

  Tyniec przeniesiony został z prawa polskiego na prawo niemieckie prawdopodobnie na  podstawie zezwolenia udzielonego w 1288 roku przez Leszka Czarnego; w 1367 roku  Kazimierz  Wielki przywilej lokacyjny potwierdził lub nadał ponownie. Wytyczono wówczas centrum  w rejonie dzisiejszej ulicy Bogucianka oraz przyjęto niwowy rozłóg pól. W XIX wieku  odnotowywano nazwy pól i rejonów: Pod Winnicą, Zabiedzinie, Zagórze, Grodzisko oraz  terenów zalesionych: Grodzisko, Na Pagórki, Ostra Góra.

  Historycznie wieś była własnością duchowną, przez wieki należała do opactwa benedyktynów  w Tyńcu. Sekularyzowana w 1782 roku przeszła na rzecz Funduszu Rolnego.

  Przed rozbiorami gromada Tyniec należała do powiatu szczyrzyckiego, po roku 1772 znalazła  się jako gmina w austriackim cyrkule wielickim, od 1782 roku w cyrkule myślenickim.  Od 1815 roku jako gromada (od 1856 roku gmina) nadal w cyrkule myślenickim, w 1819 roku  przemianowanym na wadowicki. W czasach autonomii galicyjskiej, od 1866 roku, wieś miała  status gminy jednostkowej, należała do powiatu wielickiego, od 1896 roku do powiatu podgórskiego  – stan ten przetrwał do czasów II Rzeczypospolitej, do roku 1923, kiedy to Tyniec  objęty został powiatem krakowskim. W 1934 roku wieś przemianowano na gromadę  i włączono w skład gminy zbiorczej Skawina; stan ten przetrwał czasy okupacji niemieckiej  i początków Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Od roku 1954 Tyniec objęto wielowioskową  gromadą Tyniec, nadając mu status wsi (od 1958 roku stanowiącej sołectwo). W roku 1960  zlikwidowano gromadę Tyniec, a wieś Tyniec wcielona została do gromady Skawina – co obowiązywało  do 1972 roku.

  W roku 1973 wieś Tyniec wyłączona została ze struktury ustrojowej powiatu krakowskiego  i włączona do granic miasta Krakowa, do dzielnicy administracyjnej Podgórze.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej VIII Dębniki.

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Tyniec, wieś, grodzisko i ruiny opactwa benedyktynów, leży na prawym brzegu Wisły. Płaskowzgórze  stromo sterczące (od 40 do 70 m) nad okolicznemi nizinami, zasłonięte przez  dość szerokie rzeki, ze wschodu przez błotne niziny, pokryte lasami, stanowiło naturalną  cytadelę Krakowa, Rozległa, błotnista równina od strony wschodu dostarczała obfitej  paszy  dla koni i bydła załogi. Wieś powstała dopiero za gospodarstwa klasztornego. Obecnie ma  ona szkołę początkową, 216 domów, 1204 mieszkańców (37 żydów). Śród ludu rozwinął  się zdawna wyrób czapek wełnianych na drutach.