Skotniki

Dawna wieś po prawej stronie Wisły, obecnie w południowo-zachodniej części miasta  Krakowa, około 8 km od jego centrum, przy starym trakcie do Oświęcimia  (dzisiejsze ulice Skotnicka i Babińskiego), sąsiadująca z Kostrzem, Pychowicami,  Kobierzynem, Sidziną i Tyńcem.

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1257 roku, nazwa wsi została zapisana  w brzmieniu  Scotniky. W innych dawnych zapiskach w postaciach: Skothnyky (1470), Skothniki (1544), Skotniki  (1757). Nazwa wsi pochodząca od określenia „skotnik” oznaczającego wypasacza bydła.

  Wieś przez wieki należała do parafii pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tyńcu,  po wybudowaniu kościoła, od 1921 roku, do własnej parafii pw. Matki Bożej Różańcowej  w Skotnikach. Na pieczęci z drugiej połowy XIX wieku godło z przedstawieniem trudnego  do identyfikacji zwierzęcia w koronie (może nawiązanie do dawnego wypasu na terenach wsi  królewskiego bydła).  Skotniki uzyskały lokację na prawie niemieckim przed 1397 rokiem, za czasów króla Władysława  Jagiełły. Wytyczono wówczas centrum w rejonie dzisiejszej ulicy Skotnickiej oraz dokonano  łanowego rozłogu pól. W połowie XIX wieku odnotowywano nazwy pól i rejonów:  Północna, Wschodnia, Południowa, Zachodnia, w centrum wsi: Nawsie i Młynarski.

  Historycznie wieś była własnością królewską, wielkorządową. Pierwotnie stanowiła książęcą  osadę służebną, której mieszkańcy zajmowali się wypasem bydła należącego do  panującego, następnie  była wsią królewską, w połowie XVI wieku przeszła na własność wielkorządców  krakowskich.  Od 1772 roku należała do prywatnych właścicieli. W drugiej połowie XIX wieku wybudowano  forty Skotniki i Winnica. W latach 20. XX wieku uruchomiono Skotnicką Fabrykę Gipsu.

  Przed rozbiorami gromada Skotniki należała do sięgającego na północ po Wisłę powiatu  szczyrzyckiego, po roku 1772 znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule wielickim, od  1782 roku w cyrkule myślenickim. W okresie Księstwa Warszawskiego wieś miała odrębny  status gromadzki w ramach departamentu i powiatu krakowskiego. W 1815 roku Skotniki  powróciły jako gromada (od 1856 roku gmina) pod zabór austriacki, do cyrkułu myślenickiego,  w 1819 roku przekształconego w cyrkuł wadowicki. W okresie autonomii galicyjskiej,  od 1866 roku, wieś mająca status gminy jednostkowej należała do powiatu wielickiego, od  1896 roku do powiatu podgórskiego – stan ten przetrwał do czasów II Rzeczypospolitej,  do roku 1923, kiedy to Skotniki objęte zostały powiatem krakowskim. W 1934 roku gminę  Skotniki przekształcono w gromadę w ramach wielowioskowej gminy zbiorczej Tyniec.

  W roku 1941 znajdujące się w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim Generalnego  Gubernatorstwa Skotniki (liczące wówczas 8,81 km² i 1825 mieszkańców) włączone  zostały do granic Krakowa, do jego X obwodu administracyjnego, jako XXVII dzielnica  katastralna  miasta.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej VIII Dębniki.

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Skotniki wieś, powiat wielicki, parafia rzymsko-katolicka w Tyńcu, urząd pocztowy w Skawinie  (o 6,1 km). Leży na pagórku wzniesionym 261 m npm., przy drodze ze Skawiny do  Podgórza. Wzgórze to otaczają od północy, zachodu i południa podmokłe łąki. Zabudowana  w ulicę ciągnącą się z północy ku południowi, liczy 222 domów i 1205 mieszkańców  (591 mężczyzn, 614 kobiet), 1182 rzymsko-katolickich i 22 izraelitów. We wsi szkoła  ludowa. W połowie XV wieku była wsią królewską na 30 łanach km, miała karczmę  z rolą i młyn z rolą, a dziesięciny ceniono na 20 grzywien. W 1581 roku było 13 łanów  kmiecych, 3 komorników z bydłem i 7 komorników bez bydła.