RADA PRZYBOCZNA
PRZY PREZYDENCIE I WICEPREZYDENTACH MIASTA KRAKOWA
W ROKU 1931
Kontekst ogólny
II Rzeczypospolita po przewrocie majowym i znowelizowaniu w 1926 roku konstytucji znajdowała się pod rządami sanacji – w prezydencko-autokratycznym systemie ustrojowym. Władzę sprawowali: prezydent – Ignacy Mościcki; marszałek sejmu – Kazimierz Świtalski; premierzy – Walery Sławek (do maja 1931), Aleksander Prystor (od maja 1931). Rzeczywisty i dominujący wpływ na całość spraw państwowych miał marszałek Józef Piłsudski.
Kraków i jego ustrój
Rozwiązując 18 lutego 1931 roku reprezentację miejską, wojewoda krakowski powierzył jednocześnie dalsze kierowanie miastem pozostającym na urzędach prezydentowi miasta i wiceprezydentom, dodając im do pomocy 70-osobową Radę Przyboczną w zamianowanym przez siebie imiennie składzie. Rada ta miała status ciała opiniodawczego, posiadała jednak uprawnienia kontrolne wobec Magistratu i jednostek miejskich. W ciągu prawie 4 miesięcy funkcjonowania odbyła 8 posiedzeń (w tym budżetowe) oraz powołała i uruchomiła pracę szeregu sekcji i komisji; zakres jej działania pokrywał się z obszarem działalności dotychczasowej, rozwiązanej Rady Miejskiej, kontrowersje budził natomiast stopień możliwej decyzyjności. Być może ta aktywność realizowana w gremium członków reprezentujących różne nurty światopoglądowe i polityczne spowodowała szybkie – z dniem 27 czerwca 1931 roku – rozwiązanie Rady Przybocznej przez wojewodę krakowskiego. W to miejsce powołano już jednoznacznie sanacyjnie sprofilowaną Tymczasową Radę Miejską.
Rada Przyboczna
| powołanie do życia | zakończenie działania | liczba członków | pierwsze posiedzenie | ostatnie posiedzenie |
| 18.02.1931 | 27.06.1931 | 70 z nominacji | 25.02.1931 | 10.06.1931 |
Prezydentura miasta – przewodniczenie Radzie
W roku 1931 roku rozwiązano Radę Miejską, prezydent i wiceprezydenci miasta kontynuowali natomiast swoje kadencje. W miejsce Rady Miejskiej ustanowiono na zasadzie nominacji Radę Przyboczną przy prezydencie miasta i wiceprezydentach, rzecz jasna nie wchodzących w jej skład, ale przewodniczących temu gremium. Prezydenturę kontynuował zatem Karol Rolle przy udziale czterech wiceprezydentów powołanych w zamkniętej XVII kadencji rozwiązanej Rady Miejskiej. Stan ten trwał niespełna 4 miesiące.
Podstawowa dla ustroju miasta regulacja prawna
Ustawa Sejmu Krajowego z 4 lipca 1901 roku zatwierdzona przez cesarza ustawą z 6 października 1901 roku Statut gminny dla król. stoł. miasta Krakowa (DUiRK z 20 grudnia 1901 r., nr 108)
Główne źródła archiwalne, podstawowa literatura
ANK, Akta Miasta Krakowa, sygn. 29/33/Kr 4505–4506; DzRMK 1931, nr 2–6; Adamczyk 1998; Brzoza 1998
Informacje poszerzające w tomach serii Poczet Krakowski
Poczet 2010, s. 55–60, 796; Poczet 2018, s. 169–177, 535–568
POCZET CZŁONKÓW RADY PRZYBOCZNEJ
W ROKU 1931
Uwaga: schemat „wizytówek” dla spisów poniżej – patrz s. 25, lit. C
Prezydent miasta, przewodniczący Rady Przybocznej
(poza jej składem)
 |
3193 (też: 2861, 3015, 3054, 3056 || 3268, 3639) Karol ROLLEinżynier w latach 1926–1931 prezydent Krakowa
kontynuacja 6-letniej kadencji prezydenckiej z wyboru 19 czerwca 1926 roku w kadencji XVII cz. 3 Rady rozwiązanej w 1931 roku
|
Wiceprezydenci miasta
(poza składem Rady Przybocznej)
3194
(też: 2499, 2626, 2709, 2793, 2964, 3059" || 3273, 3413, 3473)
Ignacy LANDAU
dr praw, adwokat krajowy
od 1908 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego,
w latach 1929–1934 wiceprezydent Krakowa
kontynuacja sprawowania stanowiska wiceprezydenta miasta
z wyboru Rady rozwiązanej w 1931 roku
3195
(też: 2755, 2981, 3013, 3058 || 3274, 3479)
Witołd OSTROWSKI
inżynier, prof. szkoły przemysłowej
reprezentant SD,
w latach 1925–1926 komisarz rządowy miasta,
w latach 1926–1933 wiceprezydent miasta
kontynuacja sprawowania stanowiska
wiceprezydenta miasta z wyboru Rady rozwiązanej w 1931 roku
3196
(też: 2664, 2815, 2992, 3049, 3059 || 3397)
Ludwik SCHNEIDER
dr medycyny, lekarz
w latach 1926–1931 wiceprezydent Krakowa
kontynuacja sprawowania stanowiska wiceprezydenta miasta
z wyboru Rady rozwiązanej w 1931 roku
3197
(też: 2668, 2828, 2862, 3016, 3057 || 3406)
Piotr WIELGUS
dr praw, sędzia powiatowy
w latach 1921–1931 wiceprezydent Krakowa
kontynuacja sprawowania stanowiska wiceprezydenta miasta
z wyboru Rady rozwiązanej w 1931 roku
Członkowie Rady Przybocznej
członkowie nowi w reprezentacji miejskiej
3198
(też: 3343)
Antoni BEAUPRÉ
dr praw, redaktor
działacz Stronnictwa Prawicy Narodowej
3199
(też: 3269)
Władysław BELINA-PRAŻMOWSKI
legionista, pułkownik rezerwy,
prezes Związku Legionistów Okręgu Krakowskiego
w latach 1931–1933 prezydent Krakowa
3200
(też: 3344, 3454)
Bronisława BOBROWSKA
nauczycielka, literatka,
współtwórczyni krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci
3201
(też: 3345, 3455)
Wojciech BOCHENEK
kontroler pocztowy
3202
(też: 3346)
Roman BOGDANI
dr praw, adwokat,
dyrektor Komunalnej Kasy Oszczędności m. Krakowa,
działacz Unii Narodowo-Państwowej, nast. BBWR
od 1930 roku poseł do Sejmu II RP
3203
(też: 3348)
Stanisław CHODOROWSKI
dr praw, urzędnik Powszechnej Kasy Oszczędności
3204
(też: 3349, 3458, 3498, 3563)
Bolesław CZUCHAJOWSKI
dr praw, sędzia, notariusz,
kapitan rezerwy WP,
działacz Towarzystwa Szkół Ludowych
w 1939 roku tymczasowy prezydent miasta
3205
–
Michał DZIEDZINIEWICZ
robotnik
3206
(też: 3353)
Stanisław FÄCHER
prof. Akademii Górniczej
3207
(też: 3354)
Józef FLACH
dr filozofii, dziennikarz, krytyk literacki,
prezes Syndykatu Dziennikarzy
3208
(też: 3355)
Józef GAJ
restaurator,
współwłaściciel restauracji w Starym Teatrze
3209
(też: 3356)
Józef GAŁĘZOWSKI
dr nauk technicznych, architekt i malarz,
prof. Akademii Sztuk Pięknych
3210
(też: 3358, 3650)
Walery GOETEL
dr geologii i paleontologii, prof. Akademii Górniczej,
rektor
od 1945 roku poseł do Krajowej Rady Narodowej
3211
(też: 3359)
Władysław GORZECKI
mgr, urzędnik kolejowy
3212
(też: 3360)
Zygmunt GOTTLIEB
przemysłowiec, kupiec
3213
(też: 3362)
Konstanty GRZYBOWSKI
dr praw, urzędnik Prokuratorii Generalnej,
związany ze Stronnictwem Prawicy Narodowej, nast. BBWR
3214
(też: 3363)
Jan GWIAZDOMORSKI mł.
dr praw, prof. UJ
3215
–
August HAHN
dr, urzędnik kolejowy
3216
(też: 3364)
Karol HARASCHIN
nauczyciel, dyrektor szkoły powszechnej
3217
(też: 3365, 3779)
Franciszek JAKICH
robotnik
3218
(też: 3366)
Władysław JAROCKI
prof. Akademii Sztuk Pięknych
3219
(też: 3367)
Zygmunt JARSZYŃSKI
dr praw, dyrektor Związku Przemysłowego
3220
(też: 3368, 3465)
Kazimierz JELONEK
dr praw, urzędnik Banku Rolnego
3221
(też: 3369)
Marian KANNENBERG
dr, urzędnik Banku Gospodarki Krajowej
3222
(też: 3370)
Stanisław KIEŁCZEWSKI
dr medycyny, lekarz
3223
(też: 3371)
Rudolf KLECZKA
funkcjonariusz kolejowy
3224
(też: 3372)
Antoni KŁOSIŃSKI
kierownik szkoły powszechnej
3225
(też: 3373, 3469)
Bolesław KOROLEWICZ
dr medycyny, lekarz wojskowy,
prezes Towarzystwa Przyjaciół Związku Strzeleckiego
3226
(też: 3374, 3470)
Maria KOSTRZEWSKA
właścicielka zakładu przemysłowego,
przewodnicząca Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet
3227
–
Józef KOSTRZEWSKI
dr medycyny, prof. UJ,
hon. członek Krakowskiego Towarzystwa Lekarskiego
3228
(też: 3636, 3921)
Wacław KRZYŻANOWSKI
architekt,
autor projektu domu studenckiego
„Żaczek”,
członek loży masońskiej Przesąd Zwyciężony
3229
(też: 3376, 3471, 3586)
Jan Stanisław KUHN
kupiec
3230
(też: 3377, 3472)
Kazimierz Władysław KUMANIECKI
dr praw, prof. UJ,
minister w rządzie Juliana Nowaka
3231
(też: 3379)
Jerzy Stefan LANGROD
dr praw, prof. UJ,
członek Klubu Demokratycznego, nast. SD
3232
(też: 3381, 3476)
Andrzej MOLIŃSKI
ksiądz, dr filozofii, kanonik katedralny
proboszcz parafii św. Szczepana
3233
–
Piotr MYŚLIWIEC
urzędnik kolejowy
3234
(też: 3384)
Tadeusz ORZELSKI
dr chemii, inżynier, prof. szkoły przemysłowej,
nast. dyrektor wodociągów miejskich, prezes TS Wisła
3235
(też: 3386)
Stanisław PARA
prokurent bankowy
3236
(też: 3387)
Bolesław POCHMARSKI
legionista, prof. gimnazjalny, publicysta,
przedstawiciel BBWR
od 1928 roku poseł do Sejmu II RP
3237
(też: 3388)
Zbigniew PRONASZKO
malarz, rzeźbiarz, scenograf,
współtwórca teatru awangardowego Cricot
3238
(też: 3389)
Zofia PRZYBYLSKA
dyrektorka seminarium nauczycielskiego żeńskiego
3239
(też: 3390)
Jan RASZKA
rzeźbiarz, legionista, pedagog,
dyrektor Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie
3240
(też: 3391)
Aleksander RITTERMANN
hotelarz, właściciel hoteli Francuski w Krakowie
i Polonia w Warszawie,
prezes Korporacji Gremium Właścicieli Hoteli i Pensjonatów w Krakowie
3241
(też: 3392)
Kazimierz ROUPPERT
dr biologii, prof. UJ
założyciel Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie
3242
(też: 3393)
Stefan RÓŻECKI
em. starosta
3243
(też: 3394, 3485, 3574, 3601)
Andrzej RÓŻYCKI
wiceprezes Izby Rzemieślniczej
3244
(też: 3395)
Władysław RUTKOWSKI I
prof. gimnazjalny
3245
–
Józef SKĄPSKI
dr praw, adwokat,
syndyk Polskiej Akademii Umiejętności
3246
(też: 3398)
Leon SKARŻEŃSKI
inżynier budowy maszyn,
dyrektor Zjednoczonych Fabryk „Zieleniewski”
3247
(też: 3319, 3400, 3491)
Joachim STEINBERG
właściciel wytwórni stolarskiej,
prezes Stowarzyszenia Rękodzielników
3248
(też: 3401)
Stefan STROJEK
architekt
3249
(też: 3402)
Józef TAUB
inżynier, dr nauk technicznych,
dyrektor przedsiębiorstwa budowlanego
3250
(też: 3404)
Bertold WEINSBERG
przemysłowiec
3251
(też: 3407)
Witold WIERZCHOWSKI
inżynier architekt,
współredaktor czasopisma „Architekt”
3252
(też: 3405)
Jan WIDLIŃSKI
właściciel zakładu rytowniczego,
działacz PPS
3253
(też: 3408, 3495)
Artur WOHL
właściciel Domu Bankowego A. Wohl w Zurichu
oraz Domu Bankowego A. Holzer w Krakowie
3254
(też: 3409)
Stanisław WOJTYGA
legionista, absolwent Szkoły Handlowej w Krakowie,
kupiec, członek władz TS Wisła
3255
(też: 3410)
Edmund ZAŁĘSKI
inżynier chemik, agrotechnik, hodowca roślin
prof. UJ, rektor
członkowie ze stażem w reprezentacji miejskiej
3256
(też: 2340, 2459, 2519, 2604, 2679 || 3347)
Odo BUJWID
bakteriolog, em. prof. UJ
mandat z koła wyborczego I
3257
(też: 2422, 2525, 2778, 2948, 3032, 3110 || 3352)
Tadeusz EPSTEIN
przemysłowiec, prezes Izby Przemysłowo-Handlowej
3258
(też: 2427, 2531, 2615, 2695, 2783, 2953, 3035, 3114 || 3361)
Adolf GROSS
dr praw, adwokat
od 1907 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu
3259
(2919, 3038, 3124 || 3272, 3412, 3468, 3499, 3501)
Stanisław KLIMECKI
dr praw, adwokat,
legionista, kapitan rezerwy WP,
członek Narodowej Partii Robotniczej, nast. BBWR
w 1939 roku prezydent Krakowa
3260
(też: 2591, 2708, 2792, 2963, 3131 || 3375)
Karol KRZETUSKI
dr praw, dyrektor banku hipotecznego,
dyrektor wydziałowy w opiece społecznej
3261
(też: 2500, 2627, 2710, 2794, 2965, 3041, 3133 || 3378, 3570)
Rafał LANDAU
dr praw, adwokat
3262
(2580, 2717, 2799, 2970, 3145 || 3380)
Ludwik MERZ
dr praw, adwokat
3263
(też: 3023 || 3382, 3477)
Józef NIEMCZYŃSKI
ksiądz, dr filozofii, kanonik katedralny,
proboszcz parafii św. Józefa
3264
(też: 2442, 2548, 2632, 2720, 2806, 2831, 2834, 2979, 3154 || 3383, 3478)
Julian NOWAK
dr medycyny, prof. UJ, rektor
w 1922 roku premier pozaparlamentarnego gabinetu,
w 1914 roku komisarz rządowy miasta
3265
(też: 2758, 2990, 3170 || 3396, 3486)
Samuel SCHECHTER
kupiec
3266
(też: 3087 || 3399)
Wojciech STANKIEWICZ
właściciel zakładu krawieckiego
3267
(też: 2506, 2646, 2737, 2821, 3001, 3184 || 3403)
Samuel TILLES
dr praw, adwokat
