Rada Przyboczna Miasta Krakowa (Krakauer Beirat)...

RADA PRZYBOCZNA MIASTA KRAKOWA

(KRAKAUER BEIRAT)

PRZY OKUPACYJNYM KOMISARZU MIASTA,

NASTĘPNIE STAROŚCIE MIASTA KRAKOWA

W LATACH 1939–1941

Kontekst ogólny

W okresie tym Kraków znajdował się pod okupacją niemiecką. 20 września 1939 roku nominowano okupacyjnego, cywilnego komisarza miasta, w ślad za tym 27 tegoż miesiąca zakończono działanie dotychczasowych, legalnych polskich władz miasta, w tym Rady Miejskiej i prezydenta. W październiku 1939 roku Niemcy utworzyli na części okupowanych ziem polskich niewłączonych bezpośrednio do III Rzeszy Generalne Gubernatorstwo – podzieloną na dystrykty (w tym krakowski) jednostkę administracyjno-terytorialną, której „stolicą” został Kraków.

Charakter i pozycja Rady

Z wydanego 25 października 1939 roku obwieszczenia komisarza miasta Ernesta Zörnera, dotyczącego powołania Rady Przybocznej: Celem nawiązania możliwie ścisłego kontaktu z mieszkańcami miasta i celem zapewnienia ludności Krakowa udziału w spełnianiu zadań Zarządu Miasta […] powołałem […] członków Rady Przybocznej, która będzie zbierać się regularnie pod moim przewodnictwem i ma wspierać mnie doradczo. Z kolei na pierwszym posiedzeniu Rady komisarz miasta stwierdził, że ma ona: spełniać jedynie rolę łącznika pomiędzy społeczeństwem Krakowa a zarządem niemieckim w charakterze wyjaśniającym. Pozycję Rady należy widzieć w relacji okupowany–okupant, w sytuacji gdy ten drugi przejmuje i sprawuje całość władzy na okupowanym terenie. Rada Przyboczna była więc zaledwie płaszczyzną dla wzajemnej transmisji spraw uznanych przez każdą ze stron za ważne. Miała więc charakter oficjalnej reprezentacji mieszkańców; postawa zasadniczej większości jej składu sprawiła, że reprezentacja ta była autentyczna pomimo wyłonienia członków tego gremium w drodze nominacji – z tego też powodu pomimo swojej wojennej odrębności zostało ono przywołane na kartach niniejszego tomu. Ustanowione na początku okupacji przez niemieckiego komisarza miasta, następnie starosty miasta (burmistrza) Zörnera kontynuowało działalność do końca rządów jego następcy, starosty Karla Schmida, tj. do marca 1941 roku włącznie; brak śladów aktywności z czasów kolejnych starostów Rudolfa Pavlu i Josefa Krämera – pomimo tego Rada Przyboczna pozostała formalnie nierozwiązana do końca wojny.

Obszar działania Rady w latach 1939–1941 – granice Krakowa

Nadal jak za kadencji Rady Miejskiej w 1939 roku; w roku 1941 powierzchnia Krakowa znacznie wzrosła, o czym na s. 373.

Rada Przyboczna

Główne źródła archiwalne, podstawowa literatura

ANK, sygn. 29/665/1643; „Goniec Krakowski” 1939, nr 1, s. 3; Bogdanowski 1967; Chwalba 2002, s. 17–24; Bednarek, Zimmerer 2017, s. 78–85; Rymar 2017, s. 338–348

Informacje poszerzające w tomach serii Poczet Krakowski

Poczet 2010, s. 60–62, 799–801; Poczet 2018, s. 178–185, 571–596

3583 - Juliusz TWARDOWSKI dr praw, minister Galicji w rządzie Austro-Wegier, dyplomata w II RP, założyciel Austriacko-Polskiej Izby Handlowej   25 października 1939 roku powołanie do Rady i na funkcję jej prezesa przez ówczesnego niemieckiego komisarza miasta

Uwaga: wśród członków nowych w reprezentacji miejskiej także wykazany na początku tego spisu prezes Rady Juliusz Twardowski.