Rada miejska (także pod nazwą ,,magistrat") w...

RADA MIEJSKA (TAKŻE POD NAZWĄ „MAGISTRAT”)

W LATACH 1792–1794

W kwietniu w Petersburgu i maju w Targowicy zawiązano pod protektoratem rosyjskiej carycy Katarzyny magnacką konfederację zw. targowicką – przeciwko reformom Sejmu Wielkiego. Nastąpiła wojna polska-rosyjska w obronie konstytucji, zakończona przystąpieniem króla do targowicy i kapitulacją. W 1793 roku miał miejsce II rozbiór Polski między Rosję i Prusy. Sejm grodzieński w 1793 roku między innymi zatwierdził rozbiór, zniósł konstytucję, rozwiązał targowicę i przyjął nową ustawę o miastach.

Miasto Kraków powróciło do granic wytyczonych murami miejskimi, jednostki osadnicze przyłączone do miasta w 1792 roku, w tym miasta Kazimierz i Kleparz, odzyskały dawną samodzielność. Zatem powierzchnia Krakowa znów wynosiła 0,85 km2, zamieszkiwało ją ok. 20 000 osób. Powrócono do nazwy miasta sprzed ustaw Sejmu Czteroletniego: „Kraków Stołeczne Miasto Królestwa Polskiego”.

  Na mocy uniwersału targowickiej Konfederacji Województwa Krakowskiego z 12 września 1792 roku przywrócono stan prawny obowiązujący w odniesieniu do ustroju Krakowa przed reformami Sejmu Czteroletniego. Na czele miasta stanęła Rada Miejska (zwana też Magistratem) ukształtowana w myśl prawa magdeburskiego, a ściślej kontynuacja tego składu rady, który przekazywał władzę rozwiązanemu właśnie Magistratowi Ogólnemu. Wspomniana Konfederacja na pierwszego burmistrza w cyklu dalszych zmian rotacyjnych wyznaczyła Macieja Baiera (nr 662). Przywrócono także urząd wójta oraz ławników krakowskich. Miasto jak dawniej podzielono na cztery kwartały. Dawne miasta Kazimierz i Kraków odzyskały samodzielność, także i tam przywrócono władze przedkonstytucyjne. Ten powrót do danych rozwiązań ustrojowych przetrwał dwie kadencje Rady Miejskiej, do kwietnia 1794 roku i wdrożenia reform sejmu grodzieńskiego.

Odejście od nowych rozwiązań ustrojowych, w tym prezydentury jako nowo ujętego, odrębnego i samodzielnego urzędu, spowodowało powrót do poprzedniego modelu opartego na prawie magdeburskim, w którym poszczególni rajcowie stanowiący Radę Miejską przewodzili jej przemiennie, pełniąc funkcję burmistrza miasta. Ta restytucja modelu staropolskiego oznaczała szereg rajców przyjmujących i sprawujących rolę burmistrza w rotacyjnych sekwencjach, w zasadzie co jeden lub co trzy miesiące (por. s. 41). Szczegóły poniżej w składach Rady.

Uniwersał Konfederacji Województwa Krakowskiego z 12 września 1792 roku przywracający stan obowiązujący przed reformami Sejmu Czte­roletniego (Poczet 2018, s. 72)

ANK, Akta Miasta Krakowa, sygn. 29/33/557–558, 29/33/1259–1261, 29/33/1477; Barwiński 1907; Chmiel rkps, rozdz. II; Chmiel 1931; Rederowa 1962; Noga 2008

Poczet 2010, s. 34–38; Poczet 2013, s. 29–60, 225–262, 547–555, 589, 675–827; Poczet 2018, s. 75–79, 257–278

​