RADA MIEJSKA MIASTA KRAKOWA
KADENCJI XV W LATACH 1908–1911
Kontekst ogólny
Kraków, znajdujący się pod zaborem austriackim w dualistycznej, konstytucyjnej monarchii austro-węgierskiej pod berłem cesarza Franciszka Józefa I, był centralnym miastem Wielkiego Księstwa Krakowskiego, które wraz z Królestwem Galicji i Lodomerii oraz Księstwami Oświęcimia i Zatora stanowiło jeden z krajów koronnych cesarstwa określanych wspólną potoczną nazwą Galicji. Okres ten charakteryzował się autonomią krajów koronnych i ich samorządów, w tym miejskich. W stołecznym dla Galicji Lwowie urzędowali wówczas rządowy namiestnik cesarski Michał Bobrzyński oraz samorządowy marszałek krajowy Stanisław Marcin Badeni (honorowy obywatel Podgórza) stojący na czele Sejmu Krajowego i Wydziału Krajowego – zwierzchnich dla krakowskiego samorządu.
Kraków i jego ustrój
Przystąpiono do realizacji planu utworzenia Wielkiego Krakowa. Granice miasta uległy zasadniczemu poszerzeniu przez przyłączenie do Krakowa w 1910 roku do tej pory samodzielnych gmin: Czarnej Wsi z Kawiorami, Dębnik z Rybakami, Grzegórzek, Krowodrzy, Łobzowa, Nowej Wsi Narodowej, Półwsia Zwierzynieckiego, Zakrzówka z Kapelanką i Zwierzyńca, a także części gmin Prądnik Biały i Prądnik Czerwony. W 1910 roku powierzchnia Krakowa wynosiła ok. 29,62 km², miasto zamieszkiwało ok. 137 000 osób.
Miasto znajdowało się pod regulacją statutu z roku 1901. Ponieważ pomiędzy statutami z lat 1866 i 1901 istniała ustrojowa kontynuacja, aktualne jest obszerniejsze omówienie zamieszczone na s. 155–156 z zastrzeżeniem zmian podanych na s. 227. W związku z przyłączeniami gmin w ramach projektu Wielkiego Krakowa w 1910 roku zwiększono skład Rady Miejskiej do 83 radców miejskich – 11 nowych mandatów dla gmin przyłączonych zostało obsadzonych w wyborach uzupełniających – już nie w systemie kurialnym, lecz w wyznaczonych dla tych gmin okręgach wyborczych, na zasadach ustawowej ordynacji wyborczej do władz gminnych (zatem nie statutu miasta).
Rada Miejska kadencji XV
| czas trwania kadencji Rady | nominalna liczba mandatów | czas trwania kadencji radcy | tryb wyłaniania składu |
|
|||
| 3 lata (w niezmienionym wyborami składzie) | 72 po uzupełnieniu 83, w tym 11 z gmin przyłączonych | 6 lat (po 3 lata w kolejnych 2 kadencjach) | wybory kurialne oraz uzupełniające w okręgach |
|
|||
| w całej kadencji | inauguracja kadencji Rady | zamknięcie kadencji Rady | posiedzenia zwyczajne jawne | ||||
| radcy nowi | radcy ze stażem | ||||||
| 29 | 55 | posiedzenie 4.06.1908 | posiedzenie 1.06.1911 | 67 | |||
Podział mandatów w Radzie w systemie wyborów kurialnych
| koła wyborcze i ich oddziały | mandaty |
| Koło I (osoby z wysokim podatkiem dochodowym, inteligencja, wolne zawody) | 24 |
| Koło II, oddział 1 (właściciele nieruchomości z tego tytułu wyżej opodatkowani) | 12 |
| Koło II, oddział 2 (właściciele nieruchomości z tego tytułu niżej opodatkowani) | 12 |
| Koło III, oddział 1 (osoby działające w handlu, przemyśle i rzemiośle z wyższym opodatkowaniem) | 10 |
| Koło III, oddział 2 (osoby działające w handlu, przemyśle i rzemiośle z niższym opodatkowaniem) | 4 |
| Koło III, oddział 3 (pozostali z koła III niezaliczeni do oddziałów 1 i 2) | 10 |
Podział mandatów w Radzie dla terenów przyłączonych do Krakowa – z wyborów w obwodach bez podziału na kurie
| okręgi wyborcze | mandaty |
| Krowodrza | 2 |
| Czarna Wieś z Kawiorami, Dębniki, Grzegórzki-Piaski, Łobzów, Nowa Wieś Narodowa, Półwsie Zwierzynieckie, Zakrzówek z Kapelanką, Zwierzyniec, część Prądnika Czerwonego z Olszą wraz z częścią Prądnika Białego | po 1 |
Prezydentura miasta – przewodniczenie Radzie
Prezydentura miasta łączyła się z przewodniczeniem Radzie Miejskiej. Prezydent wybierany był przez Radę na 6-letnią kadencję, bez wymogu sprawowania mandatu radcy miejskiego. Dwaj wiceprezydenci, z gradacją „I” – pierwszy oraz „II” – drugi, zastępujący go w obu rolach: prezydenckiej i przewodniczącego Rady, wybierani byli przez Radę wyłącznie z grona radców miejskich na okres do końca danej kadencji. W XV kadencji Rady pierwszą kadencję prezydencką kontynuował radca miejski Juliusz Leo, w roku 1910 wybrany po raz kolejny na urząd prezydenta miasta.
Podstawowa dla ustroju miasta regulacja prawna
Ustawa Sejmu Krajowego z 4 lipca 1901 roku zatwierdzona przez cesarza ustawą z 6 października 1901 roku Statut gminny dla król. stoł. miasta Krakowa (DUiRK z 20 grudnia 1901 r., nr 108)
Główne źródła archiwalne, podstawowa literatura
ANK, Akta Miasta Krakowa, sygn. 29/33/Mag II 339–340, 29/33/IT 1315; DzRMK 1908, nr 12 – 1911, nr 7; Chmiel 1931; Małecki 1994-II; Przeorski 1931
Informacje poszerzające w tomach serii Poczet Krakowski
Poczet 2010, s. 52–54, 790; Poczet 2013, s. 682–687, 766–772, 777–792, 798–819, 823–827; Poczet 2018, s. 137–160, 433–492; Poczet 2022, s. 356–357, 360–361
POCZET RADCÓW MIEJSKICH
W LATACH 1908–1911
Uwaga: schemat „wizytówek” dla spisów poniżej – patrz s. 25, lit. C
Prezydent miasta
 |
2567 (też: 2276, 2336, 2407, 2408, 2487 || 2651, 2745, 2832, 2853) Juliusz LEOdr praw, prof. UJ 1911 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu, od 1901 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego, w latach 1904–1914 i 1914–1918 prezydent Krakowa, honorowy obywatel Podgórza z 1914 roku
kontynuacja 6-letniej kadencji prezydenckiej z wyboru 11 lipca 1904 roku w kadencji XII Rady
12 lipca 1910 roku wybór na kolejną, drugą 6-letnią kadencję (instalacja na urzędzie 7 września 1910 roku)
|
I i II wiceprezydenci miasta
2568
(też: 2449, 2489 || 2652, 2746, 2856)
Henryk SZARSKI
dr praw, kupiec
radca miejski, mandat z koła wyborczego III, oddział 1,
w latach 1907–1914 wiceprezydent Krakowa
23 czerwca 1908 roku wybór na stanowisko
I wiceprezydenta miasta
2569
(też: 2444, 2490 || 2653, 2747, 2855, 2860, 3014, 3053, 3055)
Józef SARE
inżynier, radca budownictwa, radca dworu
radca miejski, mandat z koła wyborczego I,
od 1907 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego,
w latach 1924 i 1926 p.o. prezydenta Krakowa,
w latach 1905–1914 i 1916–1929 wiceprezydent Krakowa
23 czerwca 1908 roku wybór na stanowisko
II wiceprezydenta miasta
Radcy miejscy
radcy miejscy nowi w reprezentacji miejskiej
2570
(też: 2683, 2772, 2863)
Szymon DĄBROWSKI
urzędnik pocztowy
mandat z koła wyborczego I
2571
(też: 2684)
Klaudiusz DĘBICKI
urzędnik kolejowy
mandat z koła wyborczego I
2572
(też: 2690)
Tadeusz FEDEROWICZ
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
radca od 31 marca 1910 roku na miejscu
po zmarłym radcy Aleksandrze Sulikowskim
2573
(też: 2698, 2785, 2956)
Jan HAŁATKIEWICZ
radca sądu apelacyjnego
mandat z koła wyborczego I
2574
(też: 2699, 2786, 2957, 3063)
Herman HEUMAN
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2575
(też: 2700)
Stefan IGLICKI
majster tapicerski
mandat z koła wyborczego III, oddział 2
2576
(też: 2701)
Marcin JARRA
fabrykant
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2577
(też: 2713, 2796, 2968, 3066)
Zygmunt MAYWALD
inżynier, urzędnik kolejowy
mandat z koła wyborczego I
2578
(też: 2714)
Abraham MARGULIES
kupiec
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2579
(też: 2715, 2797, 2969, 3144)
Adolf MEISELS
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2580
(2717, 2799, 2970, 3145, 3262, 3380)
Ludwik MERZ
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2581
(też: 2724, 2810, 2844, 2984, 3160)
Jan PEROŚ
budowniczy
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2582
(też: 2725)
Ignacy PETELENZ
dr filozofii, dyrektor szkoły realnej
mandat z koła wyborczego I,
od 1901 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu
2583
(też: 2727, 2811, 2852, 2985)
August PORĘBSKI
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 1
2584
(też: 2728)
Joachim RITTERMANN
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2585
(też: 2734, 2996", 3176)
Marian STARZEWSKI
dr, inspektor kolei państwowej
mandat z koła wyborczego I
2586
(też: 2740, 2827, 3008)
Władysław WASUNG
dr filozofii, prof. gimnazjalny
mandat z koła wyborczego I
2587
(też: 2743)
Jan WOLNY
właściciel Zakładu Pogrzebowego „Concordia”
mandat z koła wyborczego III, oddział 2
radcy miejscy nowi w reprezentacji z okręgów wyborczych
dla obszarów przyłączonych do Krakowa
(wybory uzupełniające 15 i 16 czerwca 1910 roku)
2588
(też: 2680, 2769, 2940, 3100)
Piotr CZUBRYT
właściciel realności, kupiec
mandat z okręgu wyborczego Zakrzówek z Kapelanką
2589
(też: 2688, 2776, 2841, 2946, 3061)
Walenty DUDEK
majster murarski, właściciel realności
mandat z okręgu wyborczego Półwsie Zwierzynieckie
2590
(też: 2697, 2784, 2954, 3115)
Andrzej GUZIKOWSKI
przemysłowiec, właściciel realności
mandat z okręgu wyborczego Krowodrza, obwód I
2591
(też: 2708, 2792, 2963, 3131, 3260, 3375)
Karol KRZETUSKI
dr praw, prokurent banku hipotecznego
mandat z okręgu wyborczego Nowa Wieś Narodowa
2592
(też: 3474)
Ludwik LAZAR
przemysłowiec, właściciel realności
mandat z okręgu wyborczego Łobzów
2593
(też: 2719, 2803, 2974)
Franciszek MISIOROWSKI
majster ślusarski, właściciel realności
mandat z okręgu wyborczego Czarna Wieś z Kawiorami
2594
(też: 2722, 2808, 2851, 2867)
Jan PAJĄK
urzędnik kolejowy, właściciel realności
mandat z okręgu wyborczego Dębniki
2595
(też: 2729, 2812, 2849, 2988, 3166)
Artur ROMANOWSKI
architekt, prof. szkoły przemysłowej
mandat z okręgu wyborczego część Prądnika Czerwonego
z Olszą i część Prądnika Białego
2596
(też: 2741, 2829, 3009, 3189)
Józef WILCZYŃSKI
budowniczy, właściciel realności
mandat z okręgu wyborczego Zwierzyniec
2597
–
Antoni WOŹNIAKOWSKI
właściciel realności
mandat z okręgu wyborczego Grzegórzki-Piaski
2598
(też: 2744)
Adam ZBROJA
rolnik, właściciel realności
mandat z okręgu wyborczego Krowodrza, obwód II
radcy miejscy
ze stażem w reprezentacji miejskiej
2599
(też: 2144, 2225, 2358, 2455, 2510 || 2673, 2763, 2835, 2838, 2858)
Ernest BANDROWSKI
dr filozofii, dyrektor szkoły przemysłowej, prof. UJ
mandat z koła wyborczego I,
od 1908 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego,
w latach 1914–1916 z-ca prezydenta Krakowa,
w latach 1919–1920 wiceprezydent Krakowa
2600
(też: 2211, 2283, 2359, 2457, 2514 || 2676, 2765, 2936)
Wandalin BERINGER
budowniczy
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2601
(też: 2415, 2515 || 2677, 2766, 2937, 3060)
Józef BIALIK
majster masarski, starszy cechu rzeźników
mandat z koła wyborczego III, oddział 2
2602
(też: 1823, 1902, 1970, 2032, 2097, 2162, 2228, 2284, 2360, 2458, 2516 || 2678)
Juda BIRNBAUM
bankier
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2603
(też: 2416, 2517)
Adam BOBILEWICZ
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2604
(też: 2340, 2459, 2519 || 2679, 3256, 3347)
Odo BUJWID
bakteriolog, prof. UJ
mandat z koła wyborczego I
2605
(też: 2419, 2520 || 2681, 2771, 2943, 3102)
Ignacy DASZYŃSKI
redaktor, działacz socjalistyczny
mandat z koła wyborczego III, oddział 3, od 1897 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu, od 1919 roku poseł do Sejmu Ustawodawczego II RP, od 1930 roku poseł do Sejmu II RP
2606
(też: 2491 || 2682)
Maurycy DATTNER
finansista, przemysłowiec,
prezes Izby Przemysłowo-Handlowej mandat z koła wyborczego III, oddział 1
2607
(też: 2274, 2365, 2462, 2521 || 2685, 2773, 2944, 3103)
Adam DOBOSZYŃSKI
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 1, od 1901 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu
2608
(też: 2021, 2103, 2166, 2234, 2290, 2366, 2411, 2522 || 2686, 2774, 2864)
Stanisław DOMAŃSKI
dr medycyny, prof. UJ
mandat z koła wyborczego I, w latach 1904–1905 wiceprezydent Krakowa
2609
(też: 2421, 2524 || 2687, 2775, 2945, 3105)
Stanisław DROZDOWSKI
właściciel realności
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2610
(też: 2022, 2104, 2167, 2235, 2291, 2367, 2463 || 2689)
Juliusz EPSTEIN
bankier
mandat z koła wyborczego III, oddział 1
2611
(też: 2342, 2464, 2526 || 2690, 2779, 2854, 2857)
Jan Kanty FEDEROWICZ
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 1, od 1901 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego, od 1919 roku poseł do Sejmu Ustawodawczego II RP, w latach 1918–1924 prezydent Krakowa
2612
(też: 2423, 2527 || 2692, 2780, 2949, 3112)
Franciszek Ksawery FIERICH
dr praw, prof. UJ, rektor
mandat z koła wyborczego II, oddział 1, od 1908 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
2613
(też: 2493 || 2693, 3357)
Julian GERTLER
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2614
(też: 2426, 2529 || 2694, 2782, 2842, 2951, 3113)
Jan Nepomucen GODZICKI
przemysłowiec
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2615
(też: 2427, 2531 || 2695, 2783, 2953, 3035, 3114, 3258, 3361)
Adolf GROSS
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego III, oddział 3, od 1907 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu
2616
(też: 2428, 2532 || 2696)
Bronisław GUŃKIEWICZ
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego I
2617
(też: 2214, 2298, 2371, 2467, 2533 || 2702)
Józef JAWORNICKI
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 1
2618
(też: 2495)
Władysław Leopold JAWORSKI
dr praw, prof. UJ
mandat z koła wyborczego II, oddział 1, od 1911 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu, od 1901 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
2619
(też: 2430, 2535 || 2703, 2787, 2958, 3064)
Jakub JUDKIEWICZ
przemysłowiec
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2620
(też: 2433, 2537 || 2704, 2789, 2865)
Edmund KLEMENSIEWICZ
notariusz
mandat z koła wyborczego I, od 1889 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
2621
(też: 2496 || 2705, 2790, 2960, 3127)
Michał KONOPIŃSKI
redaktor „Nowej Reformy”, członek Rady Szkolnej Krajowej
mandat z koła wyborczego I
2622
(też: 2434, 2538 || 2706, 2791, 2961, 3039, 3128)
Piotr KOSOBUCKI
majster ślusarski
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2623
(też: 2435, 2539)
Michał KOY
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego I
2624
(też: 2497 || 2707)
Wilhelm KRONGOLD
dr medycyny, lekarz
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2625
(też: 2436, 2540)
Jan KRUPIŃSKI
ksiądz, dr filozofii, kanonik katedralny
mandat z koła wyborczego I
2626
(też: 2499 || 2709, 2793, 2964, 3059'', 3194, 3273, 3413, 3473)
Ignacy LANDAU
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego III, oddział 3, od 1908 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego, w latach 1929–1934 wiceprezydent Krakowa
2627
(też: 2500 || 2710, 2794, 2965, 3041, 3133, 3261, 3378, 3570)
Rafał LANDAU
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2628
(też: 2348, 2472, 2542 || 2711)
Ludwik LUSTGARTEN
dr medycyny, lekarz
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2629
(też: 2438, 2544 || 2712, 2795, 2967)
Julian MACIOŁOWSKI
nauczyciel, dyrektor szkoły wydziałowej
mandat z koła wyborczego I
2630
(też: 1721, 1799, 1865, 1928, 1997, 2056, 2121, 2182, 2250, 2304, 2378, 2473, 2546 || 2716)
Albert MENDELSBURG
bankier,
prezes Izby Przemysłowo-Handlowej mandat z koła wyborczego III, oddział 1, od 1873 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu
2631
(też: 2440 || 2718, 2801, 2972, 3067)
August MIEDNIAK
kupiec, właściciel realności
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2632
(też: 2442, 2548 || 2720, 2806, 2831, 2834, 2979, 3154, 3264, 3383, 3478)
Julian NOWAK
dr medycyny, prof. UJ, rektor
mandat z koła wyborczego I, w 1922 roku premier pozaparlamentarnego gabinetu, w 1914 roku komisarz rządowy miasta
2633
(też: 2503 || 2721, 2807, 2980, 3155)
Stanisław NOWAK I
nauczyciel szkół ludowych,
w 1930 roku współtwórca i pierwszy prezes ZNP mandat z koła wyborczego I, od 1922 roku senator w Senacie II RP
2634
(też: 1960, 2059, 2126, 2188, 2254, 2307, 2380, 2474, 2549 || 2723)
Stanisław PAREŃSKI
dr medycyny, prof. UJ
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2635
(też: 2350, 2476, 2550 || 2726)
Stanisław PONIKŁO
dr medycyny, prof. UJ
mandat z koła wyborczego I
2636
(też: 2092, 2193, 2260, 2314, 2388, 2477, 2551 || 2730, 2813, 2989)
Józef ROSENBLATT
dr praw, prof. UJ
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2637
(też: 2221, 2317, 2392, 2480, 2553 || 2731, 2814, 2991)
Mojżesz SCHMELKES
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2638
(też: 2030, 2131, 2195, 2393, 2481, 2554 || 2732)
Henryk SCHWARZ
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 1
2639
(też: 2445, 2555)
Mieczysław SĘDZIMIR
dyrektor banku
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2640
(też: 2446, 2556 || 2733, 2816, 2995)
Tomasz SOŁTYSIK
dyrektor gimnazjum, członek Rady Szkolnej Krajowej
mandat z koła wyborczego I, od 1906 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu
2641
(też: 2505)
Stanisław STACHOWSKI
majster tapicerski
mandat z koła wyborczego II
2642
(też: 2355, 2409, 2557)
Walenty STANISZEWSKI
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego III, oddział 1, od 1907 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu, od 1906 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego, w latach 1902–1903 wiceprezydent Krakowa
2643
(też: 2447, 2558)
Aleksander SULIKOWSKI
zegarmistrz, właściciel realności
mandat z koła wyborczego II, oddział 1 zmarł w trakcie kadencji przed 24 lutego 1910 roku
2644
(też: 2448, 2559 || 2735, 2818, 2998)
Wiktor SUSKI
kupiec, działacz społeczny
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2645
(też: 2449", 2560 || 2736, 2820, 2847, 3000)
Henryk SZATKOWSKI
dyrektor Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2646
(też: 2506 || 2737, 2821, 3001, 3184, 3267, 3403)
Samuel TILLES
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2647
(też: 2452, 2562 || 2738, 2822, 3002, 3051, 3185)
Władysław TURSKI
inżynier w Wydziale Krajowym, prezes „Sokoła”
mandat z koła wyborczego I
2648
(też: 2453, 2563 || 3004)
Edward UDERSKI
inżynier cywilny, właściciel firmy E. Uderski i S-ka mandat z koła wyborczego I
2649
(też: 2507 || 2739, 2824, 3005, 3186)
Bernard WACHTEL
właściciel biura spedycyjnego
mandat z koła wyborczego III, oddział 1
2650
(też: 2223, 2330, 2404, 2486, 2566 || 2742, 2830, 3010)
Antoni WODZICKI
właściciel realności
mandat z koła wyborczego II, oddział 1, od 1890 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu, od 1905 roku dożywotnio w wiedeńskiej Izbie Panów, od 1895 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
Uwaga: wśród radców kontynuujących także wykazani na początku tego spisu prezydent miasta Juliusz Leo oraz wiceprezydenci Henryk Szarski i Józef Sare.
