RADA MIEJSKA MIASTA KRAKOWA
KADENCJI XII W LATACH 1902–1905
Kontekst ogólny
Kraków, znajdujący się pod zaborem austriackim w dualistycznej, konstytucyjnej monarchii austro-węgierskiej pod berłem cesarza Franciszka Józefa I, był centralnym miastem Wielkiego Księstwa Krakowskiego, które wraz z Królestwem Galicji i Lodomerii oraz Księstwami Oświęcimia i Zatora stanowiło jeden z krajów koronnych cesarstwa określanych wspólną potoczną nazwą Galicji. Okres ten charakteryzował się autonomią krajów koronnych i ich samorządów, w tym miejskich. W stołecznym dla Galicji Lwowie urzędowali wówczas rządowy namiestnik cesarski Leon Jan Piniński (honorowy obywatel Podgórza), od 1903 roku Andrzej Kazimierz Potocki oraz samorządowy marszałek krajowy Stanisław Marcin Badeni (honorowy obywatel Podgórza) stojący na czele Sejmu Krajowego i Wydziału Krajowego – zwierzchnich dla krakowskiego samorządu.
Kraków i jego ustrój
Od tej kadencji obowiązywały zasady ustrojowe sformułowane w nowym statucie miasta, przyjętym przez Sejm Krajowy 4 lipca 1901 roku, z cesarską sankcją z 6 października tego roku, w miejsce tymczasowego statutu z 1866 roku. Ponieważ pomiędzy statutami z lat 1866 i 1901 istniała ustrojowa kontynuacja, aktualne jest obszerniejsze omówienie zamieszczone na s. 155–156 z zastrzeżeniem podanych niżej zmian. Istotne nowe regulacje to: (1) dopuszczenie kobiet do bezpośredniego głosowania, o ile wypełniają cenzus kurialny dla czynnego prawa wyborczego – do tej pory w ich imieniu głosowali mężowie lub pełnomocnicy, (2) zaktualizowanie do krajowych norm podatkowych kryteriów zaliczania do kół i oddziałów w kurialnym systemie wyborczym, (3) poszerzenie czynnego prawa wyborczego o grupę rękodzielników, wprowadzenie nowego oddziału w kole III, (4) zwiększenie składu Rady Miejskiej z dotychczasowych 60 radców miejskich do 72* – po 24 mandaty dla każdego z kół wyborczych, (5) wprowadzenie w Radzie Miejskiej funkcji II wiceprezydenta miasta, do tej pory będącej stanowiskiem w obrębie Magistratu.
(Skład Rady będzie się powiększał w wyniku poszerzania granic miasta: od 1910 roku – 83 radców, od lat 1911/1912 – 87 radców, od 1916 roku – 103 radców, natomiast po utworzeniu IV koła wyborczego od 1918 roku – 127 radców).
Rada Miejska kadencji XII
| czas trwania kadencji Rady | nominalna liczba mandatów | czas trwania kadencji radcy | tryb wyłaniania składu | terminy wyborów kurialnych |
| 3 lata (w niezmienionym wyborami składzie) | 72 | 6 lat (po 3 lata w kolejnych 2 kadencjach) | wybory kurialne (co 3 lata wybór połowy składu) | 5, 7, 12, 14, 20 i 22.05.1902 |
| radcy nowi radcy ze stażem | inauguracja kadencji Rady | zamknięcie kadencji Rady | posiedzenia zwyczajne jawne | |
| 44 | 36 | posiedzenie 9.06.1902 | posiedzenie 11.05.1905 | 97 |
Podział mandatów w Radzie w systemie wyborów kurialnych
| koła wyborcze i ich oddziały | mandaty |
| Koło I (osoby z wysokim podatkiem dochodowym, inteligencja, wolne zawody) | 24 |
| Koło II, oddział 1 (właściciele nieruchomości z tego tytułu wyżej opodatkowani) | 12 |
| Koło II, oddział 2 (właściciele nieruchomości z tego tytułu niżej opodatkowani) | 12 |
| Koło III, oddział 1 (osoby działające w handlu, przemyśle i rzemiośle z wyższym opodatkowaniem) | 40 |
| Koło III, oddział 2 (osoby działające w handlu, przemyśle i rzemiośle z niższym opodatkowaniem) | 4 |
| Koło III, oddział 3 (pozostali z koła III niezaliczeni do oddziałów 1 i 2) | 10 |
Prezydentura miasta – przewodniczenie Radzie
Prezydentura miasta łączyła się z przewodniczeniem Radzie Miejskiej. Prezydent wybierany był przez Radę na 6-letnią kadencję, bez wymogu sprawowania mandatu radcy miejskiego. Dwaj wiceprezydenci, z gradacją „I” – pierwszy oraz „II” – drugi, zastępujący go w obu rolach: prezydenckiej i przewodniczącego Rady, wybierani byli przez Radę wyłącznie z grona radców miejskich na okres do końca danej kadencji. W XII kadencji Rady drugą kadencję prezydencką kontynuował radca miejski Józef Friedlein; przed jej upływem złożył w roku 1904 rezygnację. Na zwolniony urząd prezydenta miasta wybrany został w 1904 roku radca miejski Juliusz Leo.
Podstawowa dla ustroju miasta regulacja prawna
Ustawa Sejmu Krajowego z 4 lipca 1901 roku zatwierdzona przez cesarza ustawą z 6 października 1901 roku Statut gminny dla król. stoł. miasta Krakowa (DUiRK z 20 grudnia 1901 r., nr 108)
Główne źródła archiwalne, podstawowa literatura
ANK, Akta Miasta Krakowa, sygn. 29/33/Mag II 337, 29/33/IT 1315; DzRMK 1902, nr 9 – 1905, nr 7; Chmiel 1931; Małecki 1994-II
Informacje poszerzające w tomach serii Poczet Krakowski
Poczet 2010, s. 52–54, 789–790; Poczet 2018, s. 137–153, 433–464; Poczet 2022, s. 352–353, 356–357, 360–361
POCZET RADCÓW MIEJSKICH W LATACH 1896–1902
Uwaga: schemat „wizytówek” dla spisów poniżej – patrz s. 25, lit. C
Prezydent miasta
(ze zmianą)
 |
2406 (też: 1700, 1783, 1854, 1912, 1980, 2038, 2083, 2143, 2209, 2210, 2270, 2332) Józef FRIEDLEINksięgarz radca miejski, mandat z koła wyborczego III, oddział 1, w latach 1893–1904 prezydent Krakowa
kontynuacja drugiej 6-letniej kadencji prezydenckiej z wyboru 15 czerwca 1899 roku w kadencji XI Rady
7 lipca 1904 roku przyjęcie przez Radę rezygnacji ze sprawowanego urzędu prezydenta miasta
|
 |
2407 (też: 2276, 2336 || 2408, 2487, 2567, 2651, 2745, 2832, 2853) Juliusz LEOdr praw, prof. UJ radca miejski, mandat z koła wyborczego I, od 1911 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu, od 1901 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego, w latach 1904–1914 i 1914–1918 prezydent Krakowa, honorowy obywatel Podgórza z 1914 roku
11 lipca 1904 roku wybór na urząd prezydenta miasta (instalacja na urzędzie 12 września 1904 roku)
|
I i II wiceprezydenci miasta
(ze zmianami)
2408
(też: 2276, 2336, 2407 || 2487, 2567, 2651, 2745, 2832, 2853)
Juliusz LEO
dr praw, prof. UJ
radca miejski, mandat z koła wyborczego I,
w latach 1904–1914 i 1914–1918 prezydent Krakowa,
honorowy obywatel Podgórza z 1914 roku
23 czerwca 1902 roku wybór na stanowisko I wiceprezydenta miasta,
12 września 1904 roku zakończenie sprawowania stanowiska
I wiceprezydenta miasta
w związku z objęciem urzędu prezydenta miasta
2409
(też: 2355 || 2557, 2642)
Walenty STANISZEWSKI
dr praw, adwokat krajowy
radca miejski, mandat z koła wyborczego III, oddział 1,
od 1907 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu,
od 1906 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego,
w latach 1902–1903 wiceprezydent Krakowa
23 czerwca 1902 roku wybór na stanowisko II wiceprezydenta miasta,
22 października 1903 roku rezygnacja ze stanowiska II wiceprezydenta miasta
2410
(też: 2276, 2336, 2407 || 2487, 2567, 2651, 2745, 2832, 2853)
Michał CHYLIŃSKI
redaktor „Czasu”
radca miejski, mandat z koła wyborczego II, oddział 1,
w latach 1903–1907 wiceprezydent Krakowa
3 grudnia 1903 roku wybór na stanowisko II wiceprezydenta miasta (na miejsce po Walentym Staniszewskim),
26 września 1904 roku wybór na stanowisko I wiceprezydenta miasta (na miejsce po Juliuszu Leo)
2411
(też: 2021, 2103, 2166, 2234, 2290, 2366 || 2522, 2608, 2686, 2774, 2864)
Stanisław DOMAŃSKI
dr medycyny, prof. UJ
radca miejski, mandat z koła wyborczego I,
w latach 1904–1905 wiceprezydent Krakowa
6 października 1904 roku wybór na stanowisko
II wiceprezydenta miasta (na miejsce po Michale Chylińskim)
Radcy miejscy
radcy miejscy nowi w reprezentacji miejskiej
2412
(też: 2512)
Klemens BĄKOWSKI
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego I
2413
(też: 2675)
Gustaw BAZES
urzędnik organizacji gospodarczych
mandat z koła wyborczego III, oddział 1
4 maja 1905 roku rezygnacja z mandatu radcy
2414
(też: 2513)
Artur BENIS
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2415
(też: 2515, 2601, 2677, 2766, 2937, 3060)
Józef BIALIK
majster masarski, starszy cechu rzeźników
mandat z koła wyborczego III, oddział 2
2416
(też: 2517, 2603)
Adam BOBILEWICZ
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2417
(też: 2518)
Franciszek BUJAK
dr praw, radca sądowy
mandat z koła wyborczego I,
od 1907 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu
2418
–
Napoleon CYBULSKI
dr medycyny, prof. UJ, rektor
mandat z koła wyborczego I,
w 1904 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
2419
(też: 2520, 2605, 2681, 2771, 2943, 3102)
Ignacy DASZYŃSKI
redaktor, działacz socjalistyczny
mandat z koła wyborczego III, oddział 3,
od 1897 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu,
od 1919 roku poseł do Sejmu Ustawodawczego II RP,
od 1930 roku poseł do Sejmu II RP
2421
(też: 2524, 2609, 2687, 2775, 2945, 3105)
Stanisław DROZDOWSKI
właściciel realności
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2422
(też: 2525, 2778, 2948, 3032, 3110, 3257, 3352)
Tadeusz EPSTEIN
przemysłowiec
mandat z koła wyborczego III, oddział I
2423
(też: 2527, 2612, 2692, 2780, 2949, 3112)
Franciszek Ksawery FIERICH
dr praw, prof. UJ, rektor
mandat z koła wyborczego II, oddział 1,
od 1908 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
2424
–
Adolf FISCHLER
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2425
(też: 2528, 2781, 2950, 3062)
Rudolf FRÜHLING
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2426
(też: 2529, 2614, 2694, 2782, 2842, 2951, 3113)
Jan Nepomucen GODZICKI
przemysłowiec
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2427
(też: 2531, 2615, 2695, 2783, 2953, 3035, 3114, 3258, 3361)
Adolf GROSS
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego III, oddział 3,
od 1907 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu
2428
(też: 2532, 2616, 2696)
Bronisław GUŃKIEWICZ
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego I
2429
–
Jan JAKUBOWSKI
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego I
2430
(też: 2535, 2619, 2703, 2787, 2958, 3064)
Jakub JUDKIEWICZ
przemysłowiec
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2431
(też: 2538)
Zdzisław KATYŃSKI
radca sądowy
mandat z koła wyborczego I
2432
–
Antoni KAWECKI
inspektor szkolny
mandat z koła wyborczego I
2433
(też: 2537, 2620, 2704, 2789, 2865)
Edmund KLEMENSIEWICZ
notariusz
mandat z koła wyborczego I,
od 1889 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
2434
(też: 2538, 2622, 2706, 2791, 2961, 3039, 3128)
Piotr KOSOBUCKI
majster ślusarski
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2435
(też: 2539, 2623)
Michał KOY
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego I
2436
(też: 2540, 2625)
Jan KRUPIŃSKI
ksiądz, dr filozofii, kanonik katedralny
mandat z koła wyborczego I
2437
(też: 2543)
Karol ŁEPKOWSKI
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2438
(też: 2544, 2629, 2712, 2795, 2967)
Julian MACIOŁOWSKI
nauczyciel, dyrektor szkoły wydziałowej
mandat z koła wyborczego I
2439
(też: 2545)
Karol MARKUS
majster blacharski
mandat z koła wyborczego III, oddział 2
2440
(też: 2631, 2718, 2801, 2972, 3067)
August MIEDNIAK
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2441
(też: 2547, 2804, 2977, 3043, 3150)
Józef MUCZKOWSKI
dr praw, radca sądowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2442
(też: 2548, 2632, 2720, 2806, 2831, 2834, 2979, 3154, 3264, 3383, 3478)
Julian NOWAK
dr medycyny, prof. UJ, rektor
mandat z koła wyborczego I,
w 1922 roku premier pozaparlamentarnego gabinetu,
w 1914 roku komisarz rządowy miasta
2443
–
Henryk RIMLER
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 2
4 maja 1905 roku rezygnacja z mandatu radcy
2444
(też: 2490, 2569, 2653, 2747, 2855, 2860, 3014, 3053, 3055)
Józef SARE
inżynier, radca budownictwa, radca dworu
mandat z koła wyborczego I,
od 1907 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego,
w latach 1924 i 1926 p.o. prezydenta Krakowa,
w latach 1905–1914 i 1916–1929 wiceprezydent Krakowa
2445
(też: 2555, 2639)
Mieczysław SĘDZIMIR
dyrektor banku
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2446
(też: 2556, 2640, 2733, 2816, 2995)
Tomasz SOŁTYSIK
dyrektor gimnazjum, członek Rady Szkolnej Krajowej
mandat z koła wyborczego I
od 1906 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu
2447
(też: 2558, 2643)
Aleksander SULIKOWSKI
zegarmistrz, właściciel realności
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2448
(też: 2559, 2644, 2735, 2818, 2998)
Wiktor SUSKI
kupiec, działacz społeczny
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2449
(też: 2489, 2568, 2652, 2746, 2856)
Henryk SZARSKI
dr praw, kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 1,
w latach 1907–1914 wiceprezydent Krakowa
2449"
(też: 2560, 2645, 2736, 2820, 2847, 3000)
Henryk SZATKOWSKI
dyrektor Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2450
(też: 2561)
Stanisław TOMKOWICZ
dr filozofii, historyk
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2451
–
Rudolf TRZEBICKY
dr medycyny, prof. UJ
mandat z koła wyborczego I
zmarł w trakcie kadencji 22 lipca 1903 roku
2452
(też: 2562, 2647, 2738, 2822, 3002, 3051, 3185)
Władysław TURSKI
inżynier w Wydziale Krajowym, prezes „Sokoła”
mandat z koła wyborczego I
2453
(też: 2563, 2648, 3004)
Edward UDERSKI
inżynier cywilny,
właściciel firmy E. Uderski i S-ka
mandat z koła wyborczego I
radca od 20 października 1902 roku na miejscu
po b. radcy Franciszku Kasparku
2454
(też: 2564)
Bolesław ULANOWSKI
dr filozofii oraz praw, prof. UJ
mandat z koła wyborczego I
2454
–
Roman WYRWAŁ
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2455
(też: 2144, 2225, 2358 || 2510, 2599, 2673, 2763, 2835, 2838, 2858)
Ernest BANDROWSKI
dr filozofii, dyrektor szkoły przemysłowej, prof. UJ
mandat z koła wyborczego I,
od 1908 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego,
w latach 1914–1916 z-ca prezydenta Krakowa,
w latach 1919–1920 wiceprezydent Krakowa
2456
(też: 2337 || 2511, 2674)
Kazimierz BARTOSZEWICZ
literat
mandat z koła wyborczego I
2457
(też: 2211, 2283, 2359 || 2514, 2600, 2676, 2765, 2936)
Wandalin BERINGER
budowniczy
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2458
(też: 1823, 1902, 1970, 2032, 2097, 2162, 2228, 2284, 2360 || 2516, 2602, 2678)
Juda BIRNBAUM
bankier
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2459
(też: 2340 || 2519, 2604, 2679, 3256, 3347)
Odo BUJWID
bakteriolog, prof. UJ
mandat z koła wyborczego I
2460
(też: 2341)
Julian BUKOWSKI
ksiądz, dr filozofii, kanonik katedralny,
proboszcz kolegiaty św. Anny mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2461
1887, 1976, 2364
Leon CYFROWICZ
dr praw, prof. UJ
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2462
(też: 2274, 2365 || 2521, 2607, 2685, 2773, 2944, 3103)
Adam DOBOSZYŃSKI
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 1,
od 1901 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu
2463
(też: 2022, 2104, 2167, 2235, 2291, 2367 || 2610, 2689)
Juliusz EPSTEIN
bankier
mandat z koła wyborczego III, oddział 1
2464
(też: 2342 || 2526, 2611, 2690, 2779, 2854, 2857)
Jan Kanty FEDEROWICZ
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 1,
od 1901 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego,
od 1919 roku poseł do Sejmu Ustawodawczego II RP,
w latach 1918–1924 prezydent Krakowa
2465
(też: 2345 || 2530)
Piotr GÓRSKI
dr filozofii, publicysta
mandat z koła wyborczego II, oddział 1,
od 1897 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu,
od 1895 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
2466
(też: 1956, 2045, 2111, 2173, 2240, 2295, 2368)
Leon HOROWITZ
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego III, oddział 1
zmarł w trakcie kadencji 20 lutego 1905 roku
2467
(też: 2214, 2298, 2371 || 2533, 2617, 2702)
Józef JAWORNICKI
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 1
2468
(też: 2024, 2114, 2175, 2244, 2299, 2372 || 2534)
Henryk JORDAN
dr medycyny, prof. UJ
mandat z koła wyborczego I,
od 1895 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
2469
(też: 2086, 2176, 2245, 2300, 2373)
Franciszek KASPAREK
dr praw, prof. UJ, rektor
mandat z koła wyborczego I,
od 1886 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
26 czerwca 1902 roku rezygnacja z mandatu radcy
2470
(też: 2089, 2179, 2248, 2303, 2376 || 2541)
Jan KWIATKOWSKI
kupiec
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2471
(też: 2275, 2377)
Hirsch LANDAU
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 1
2472
(też: 2348 || 2542, 2628, 2711)
Ludwik LUSTGARTEN
dr medycyny, lekarz
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2473
(też: 1721, 1799, 1865, 1928, 1997, 2056, 2121, 2182, 2250, 2304, 2378 || 2546, 2630, 2716)
Albert MENDELSBURG
bankier,
prezes Izby Przemysłowo-Handlowej
mandat z koła wyborczego III, oddział 1,
od 1873 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu
2474
(też: 1960, 2059, 2126, 2188, 2254, 2307, 2380 || 2549, 2634, 2723)
Stanisław PAREŃSKI
dr medycyny, prof. UJ
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
2475
(też: 2217, 2308, 2381)
Franciszek PASZKOWSKI II
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 1,
od 1892 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
4 maja 1905 roku rezygnacja z mandatu radcy
2476
(też: 2350 || 2550, 2635, 2726)
Stanisław PONIKŁO
dr medycyny, prof. UJ
mandat z koła wyborczego I
2477
(też: 2092, 2193, 2260, 2314, 2388 || 2551, 2636, 2730, 2813, 2989)
Józef ROSENBLATT
dr praw, prof. UJ
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2478
(też: 2280, 2389)
Leon ROTHWEIN
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego II, oddział 1
2479
(też: 2219, 2315, 2390 || 2552)
Jan ROTTER
dyrektor szkoły przemysłowej
mandat z koła wyborczego I, od 1901 roku poseł
do wiedeńskiego parlamentu, od 1895 roku poseł
do lwowskiego Sejmu Krajowego
2480
(też: 2221, 2317, 2392 || 2553, 2637, 2731, 2814, 2991)
Mojżesz SCHMELKES
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2481
(też: 2030, 2131, 2195, 2393 || 2554, 2638, 2732)
Henryk SCHWARZ
kupiec
mandat z koła wyborczego III, oddział 1
2482
(też: 2353)
Herman SEINFELD
dr praw, adwokat krajowy
mandat z koła wyborczego III, oddział 3
2483
(też: 2156, 2261, 2318, 2394)
Franciszek SLĘK
dyrektor kasy oszczędnościowej
mandat z koła wyborczego II, oddział 2
4 maja 1905 roku rezygnacja z mandatu radcy
2484
(też: 2354)
Stanisław SPISS
ksiądz, dr filozofii, prof. UJ, rektor
mandat z koła wyborczego I,
w 1886 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
2486
(też: 2223, 2330, 2404 || 2566, 2650, 2742, 2830, 3010)
Antoni WODZICKI
właściciel realności mandat z koła wyborczego II, oddział 1,
od 1890 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu,
od 1905 roku dożywotnio w wiedeńskiej Izbie Panów,
od 1895 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego
Uwaga: wśród radców kontynuujących także wykazani na początku tego spisu prezydent miasta Józef Friedlein, prezydent i wiceprezydent Juliusz Leo oraz wiceprezydenci Walenty Staniszewski, Michał Chyliński i Stanisław Domański.
