Rada Miejska Miasta Krakowa kadencji I w latach...

RADA MIEJSKA MIASTA KRAKOWA KADENCJI I W LATACH 1866–1869

Kraków, znajdujący się pod zaborem austriackim w Cesarstwie Austrii, od roku 1867 dualistycznej, konstytucyjnej monarchii austro-węgierskiej pod berłem cesarza Franciszka Józefa I, był centralnym miastem Wielkiego Księstwa Krakowskiego, które wraz z Królestwem Galicji i Lodomerii oraz Księstwami Oświęcimia i Zatora stanowiło jeden z krajów koronnych cesarstwa określanych wspólną potoczną nazwą Galicji. Okres ten charakteryzował się autonomią krajów koronnych i ich samorządów, w tym miejskich. W stołecznym dla Galicji Lwowie urzędowali wówczas rządowy namiestnik cesarski Agenor Gołuchowski, od 1867 roku p.o. Ludwik Possinger-Choborski (obaj honorowi obywatele Krakowa) oraz samorządowy marszałek krajowy Leon Ludwik Sapieha stojący na czele Sejmu Krajowego i Wydziału Krajowego – samorządowych organów krajowych nadrzędnych w stosunku do krakowskiego samorządu.

Terytorium miasta nawiązywało do granic wprowadzonych w roku 1792 na mocy ustaw Sejmu Czteroletniego. Kraków tworzyły dzielnice katastralne: Śródmieście, Zamek, Nowy Świat, Piasek, Kleparz, Wesoła, Stradom i Kazimierz. Te granice miasta w zasadniczym kształcie przetrwały do roku 1910. W 1855 roku powierzchnia miasta wynosiła ok. 7,80 km², zamieszkiwało ją ok. 36 000 osób. W roku 1909 przy porównywalnej powierzchni Kraków zamieszkiwało ok. 103 000 osób. Nazwa miasta – umocowana w jego statutach z lat 1866 i 1901 jako „Stołeczne Królewskie Miasto Kraków” (skrócona „Miasto Kraków”) – przetrwała do końca 1949 roku z wyłączeniem okresu okupacji niemieckiej. Status prawny: Gmina Miejska Kraków z podmiotowością prawno-publiczną. Wraz z wprowadzeniem w Cesarstwie ustaw autonomicznych miasto zyskało nową pozycję ustrojową, opartą na samorządzie lokalnym ustanowionym w kształcie, który w swoich zrębach ideowych oraz strukturalno-funkcjonalnych dotrwał do chwili obecnej. To początek samorządu Krakowa w rozumieniu zbieżnym ze współczesnym. Miasto rządziło się własnym statutem uchwalonym przez samorząd krajowy galicyjski we Lwowie, a nadanym cesarską sankcją w 1866 roku. Kraków miał status gminy miejskiej powołanej do realizacji zadań własnych, tj. samorządowych, oraz z zakresu administracji publicznej zlecanych jej przez państwo. Władzą zwierzchnią w mieście pełniła Rada Miejska, właściwa we wszystkich sprawach niezastrzeżonych dla innych organów (domniemanie właściwości). W jej składzie zasiadało 60 radców miejskich pochodzących z wyborów bezpośrednich i powszechnych, jednak ograniczonych do kręgu wyborców, którzy legitymowali się określonym cenzusem majątkowym lub pozycją zawodowo-społeczną, i przeprowadzanych w systemie kurialnym gwarantującym proporcjonalny udział w Radzie poszczególnym grupom wyborców. Kadencja Rady w niezmienionym składzie (między wyborami) wynosiła 3 lata, natomiast kadencja radnego miejskiego 6 lat – połowa składu Rady odnawiana była co 3 lata w drodze kolejnych wyborów (na początku funkcjonowania tego sytemu, w 1869 roku, ustępującą po pierwszych 3 latach połowę radców miejskich wyłoniono w drodze losowania). Radzie Miejskiej przewodniczył prezydent miasta – organ gminy zarządzający i wykonawczy, wybierany na 6-letnią kadencję przez Radę ze swego grona lub spoza niego; wybór ten podlegał cesarskiemu zatwierdzeniu. Na okres 3-letni Rada wybierała ze swojego grona pierwszego wiceprezydenta miasta, zastępującego prezydenta w sprawach samorządowych. Jeszcze w tej kadencji dostosowano statut do nowych przepisów ustawowych, wykreślając zapis o koniecznym chrześcijańskim wyznaniu prezydenta i jego zastępców. Prezydent stał jednocześnie na czele Magistratu, organu wykonawczego gminy podległego Radzie Miejskiej, złożonego z prezydenta, drugiego wiceprezydenta zastępującego go w sprawach poruczonych z zakresu administracji publicznej, radców magistrackich (ranga urzędnicza, której nie należy mylić z nazwą „radca miejski”, oznaczającą wyborczy mandat do zasiadania w Radzie Miejskiej), jak też urzędników pomocniczych; całość ta zorganizowana była w strukturę branżowych departamentów, od 1870 roku wydziałów. Z kolei w obrębie Rady Miejskiej radcy miejscy przydzieleni byli do sekcji wyodrębnionych według branżowego podziału Magistratu na departamenty, mających inicjować i kontrolować pracę tych departamentów; sekcje te corocznie wybierały swoich przewodniczących. Rada jako całość oraz poszczególne sekcje mogły również powoływać komisje szczegółowe zajmujące się określonymi sprawami lub ich kategoriami. Strukturę tę dopełniały wyodrębnione zakłady i instytucje miejskie, w różny sposób podległe Radzie Miejskiej i prezydentowi z Magistratem. Dla krakowskiego samorządu w obszarze spraw z zakresu własnego, samorządowego instancją wyższą był samorząd krajowy (Wydział Krajowy, Sejm Krajowy), natomiast w obszarze spraw z zakresu zleconego dotyczącego administracji publicznej – rządowa władza krajowa (Namiestnictwo Galicji z namiestnikiem na czele); ta ostatnia nadzorowała też legalność działań samorządu lokalnego z prawem wstrzymywania wykonania uchwał Rady z powodu niezgodności z obowiązującymi aktami prawnymi. Ustrój ten z modyfikacjami, o których będzie mowa przy właściwych im kadencjach Rady, przetrwał czas zaboru; statutowe rozstrzygnięcia obowiązywały aż do roku 1933, stając się wzorcem dla rozwiązań w dalszych okresach funkcjonowania miasta; jak wskazano, jego modelowe założenia znajdujemy w dzisiejszych ustawowych regulacjach samorządowych i aktualnie obowiązującym Statucie Miasta Krakowa.

Prezydentura miasta łączyła się z przewodniczeniem Radzie Miejskiej. Prezydent wybierany był przez Radę na 6-letnią kadencję, niekoniecznie z grona radców miejskich. Jeden wiceprezydent (z oznaczeniem „I” – pierwszy) zastępował go w obu rolach: prezydenckiej i przewodniczącego Rady; był wybierany przez Radę na 3-letnią kadencję wyłącznie ze składu radców miejskich. W I kadencji Rady pierwsze 3-lecie kadencji prezydenckiej przypadło Józefowi Dietlowi, jednocześnie radcy miejskiemu.

Ustawa Sejmu Krajowego z 20 lutego 1866 roku zatwierdzona przez cesarza ustawą z 1 kwietnia 1866 roku Statut tymczasowy król. stoł. miasta Krakowa (DUiRK z 13 kwietnia 1866 r., nr 7)

ANK, Akta Miasta Krakowa, sygn. 29/33/Mag II 325, 29/33/IT 1315; Chmiel 1931; Grodziski 1994; Małecki 1994-II; Purchla 1990-I

Poczet 2010, s. 52–54, 785; Poczet 2018, s. 137–153, 433–464; Poczet 2022, s. 256–259, 274–277, 290–291

POCZET RADCÓW MIEJSKICH W LATACH 1866–1869

Uwaga: schemat „wizytówek” dla spisu poniżej – patrz s. 25, lit. C

1688 (też: 1752, 1818) Józef DIETL dr medycyny, prof. UJ, rektor radca miejski, mandat z koła wyborczego I, od 1861 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu, od 1869 roku dożywotnio w wiedeńskiej Izbie Panów, od 1861 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego, w latach 1866–1874 prezydent Krakowa, honorowy obywatel Krakowa z 1861 roku 13 września 1866 roku wybór na urząd prezydenta miasta (instalacja na urzędzie 31 października 1866 roku)

744 (też:1656, 1664||1787) Ludwik HELCEL de STERNSZTYN kupiec, bankier, polityk, działacz społeczny radca miejski, mandat z koła wyborczego II, oddział 1, od 1868 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu, od 1867 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego, w latach 1866–1869 wiceprezydent Krakowa   13 września 1866 roku wybór na funkcję I wiceprezydenta miasta

1690

(też: 1615, 1659 || 1775, 1843, 1900, 1969, 2031, 2096, 2161, 2226)

Teodor

BARANOWSKI

mistrz krawiecki,

przemysłowiec

radca miejski 1848–1853,

mandat z koła wyborczego III, oddział 1

1691

(też: 1776)

 

 

 

Ferdynand BAUMGARDTEN

księgarz

mandat z koła

wyborczego III,

oddział 1

1692

-

Jan BĘTKOWSKI

właściciel realności

mandat z koła wyborczego II,

oddział 2

1693

(też: 1777)

Jakub

BLATTEIS

dr medycyny, lekarz

mandat z koła wyborczego III,

oddział 2

1694

(też: 1778, 1847, 1905)

Antoni CHMURSKI

właściciel realności mandat z koła wyborczego II, oddział 2

1695

(też: 1779, 1848, 1906, 1975, 2035, 2102, 2165, 2232, 2288)

Leon CHRZANOWSKI

literat,

właściciel realności

mandat z koła wyborczego I,

od 1867 roku poseł do

wiedeńskiego parlamentu,

od 1867 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego

1696

(też: 1780, 1850, 1907, 1977, 2036)

Salomon DEICHES

kupiec

mandat z koła wyborczego III,

oddział 2

1697

(też: 1781, 1852, 1910, 1979, 2037, 2105, 2168, 2236, 2292)

Jan Nepomucen FEDEROWICZ

kupiec

mandat z koła wyborczego II,

oddział 2

1698

(też: 1810, 1875, 1942, 2009, 2067, 2135, 2198, 2264, 2323)

Stanisław

FEINTUCH

(nast. SZARSKI)

kupiec

mandat z koła wyborczego III,

oddział 1

1699

(też: 1782, 1853, 1911)

Jozue FINK

kupiec

mandat z koła wyborczego III,

oddział 2

1700

(też: 1783, 1854, 1912, 1980, 2038, 2083, 2143, 2209, 2210, 2270, 2332, 2406)

Józef FRIEDLEIN

księgarz

mandat z koła wyborczego II,

oddział 1,

w latach 1893–1904 prezydent

Krakowa

1701

(też: 1784, 1856, 1915)

Leopold GÓRNICKI

ksiądz, kanonik katedralny

mandat z koła wyborczego I

1702

(też: 1785)

Fortunat GRALEWSKI

magister farmacji, kupiec

mandat z koła wyborczego II,

oddział 2

1703

(też: 1676)

Abraham GUMPLOWICZ

kupiec

mandat z koła wyborczego III,

oddział 2

1704

(też: 1786, 1857, 1918)

Jan Nepomucen HANICKI

majster szewski, właściciel realności

mandat z koła wyborczego II, oddział 2

1705

-

Jan HARAJEWICZ

dr medycyny, lekarz mandat z koła wyborczego I

1706

(też: 1788, 1858, 1919, 1986, 2046)

Konstanty HOSZOWSKI

dr praw,

właściciel realności

mandat z koła wyborczego I

1707

(też: 1789, 1859)

Marceli JAWORNICKI

urzędnik towarzystwa

rolniczego mandat z koła wyborczego I

1708

(też: 1681 || 1790, 1860, 1921, 1989, 2049)

Juliusz August JOHN

przemysłowiec, właściciel browaru

mandat z koła wyborczego III, oddział 1

1709

(też: 1665 || 1791)

Wincenty Marcin KIRCHMAYER

kupiec, bankier, prezes Izby Handlu i Przemysłu

mandat z koła wyborczego I,

od 1861 roku poseł do parlamentu w Wiedniu,

od 1861 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego

1710

(też: 1792, 1861)

Michał KOCZYŃSKI

dr praw, adwokat,

prof. UJ

mandat z koła wyborczego I

1711

-

Jan KOSZ (KOSCH)

kupiec

mandat z koła wyborczego III,oddział 1

1712

(też: 1793)

Józef

KUHN

budowniczy

mandat z koła wyborczego III,

oddział 2

1713

-

Andrzej

KURKIEWICZ

właściciel realności

mandat z koła wyborczego III,

oddział 2

1714

(też: 1794, 1923, 1994)

Loebel

LANDAU

kupiec

mandat z koła wyborczego III,

oddział 2

1715

-

Karol LANGIE

właściciel realności

mandat z koła wyborczego

II, oddział 2, od 1848 roku

poseł do austriackiego Sejmu Ustawodawczego

2 maja 1867 roku wygaśnięcie mandatu po zrzeczeniu się

1716

(też: 1795, 1862, 1924)

Florian

LEITER

kkupiec

mandat z koła wyborczego II,

oddział 1

1717

-

Leopold LIPIŃSKI

właściciel realności

mandat z koła wyborczego II,

oddział 1

1718

(też: 1796, 2054, 2118)

Maksymilian MACHALSKI

dr praw, adwokat

mandat z koła wyborczego I,

od 1886 roku poseł do

wiedeńskiego parlamentu

1719

(też: 1797, 1863, 1926, 1996, 2055, 2119, 2180)

Józef MAJER

dr medycyny,

prof. UJ, rektor

mandat z koła wyborczego I,

od 1879 roku dożywotnio

w wiedeńskiej Izbie Panów,

od 1866 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego, honorowy obywatel Krakowa z 1881 roku

1720

(też: 1798, 1864)

Antoni

MARFIEWICZ

właściciel realności

mandat z koła wyborczego II,

oddział 1

1721

(też: 1799, 1865, 1928, 1997, 2056, 2121, 2182, 2250, 2304, 2378, 2473, 2546, 2630, 2716)

Albert MENDELSBURG

bankier, prezes Izby

Przemysłowo-Handlowej

mandat z koła wyborczego III,

oddział 1, od 1873 roku poseł

do parlamentu w Wiedniu

1722

(też: 1651, 1678 || 1800)

Hirsch MENDELSOHN

kupiec

mandat z koła wyborczego III,

oddział 1

1723

(też: 1801, 1929, 2123, 2184)

Stanisław MIEROSZOWSKI

hrabia, właściciel realności

mandat z koła wyborczego II,

oddział 1

1724

(też: 1802)

Teodor MIROWSKI

właściciel realności

mandat z koła wyborczego II,

oddział 2

1725

(też: 1628)

Piotr Stanisław

MOSZYŃSKI

hrabia, właściciel realności

mandat z koła wyborczego II, oddział 1

1726

(też: 1803, 1866, 1931, 1953, 2018, 2082, 2186, 2253, 2305)

Stefan

MUCZKOWSKI

notariusz

mandat z koła wyborczego I,

w latach 1881–1884

wiceprezydent Krakowa

1727

(też: 1687 || 1804, 1867, 1932, 1998, 2058, 2125, 2187)

Józef

OETTINGER

dr medycyny,

prof. UJ

mandat z koła wyborczego I

1728

(też: 1805)

Adam Józef POTOCKI

hrabia, właściciel realności i dóbr

mandat z koła wyborczego I,

w 1848 roku poseł do austriackiego Sejmu

Ustawodawczego, od 1861

roku poseł do wiedeńskiego parlamentu, od 1861 roku poseł do lwowskiego Sejmu

Krajowego, honorowy obywatel Krakowa z 1861 roku

1729

(też: 1806, 1870, 1937, 2002)

Andrzej RYDZOWSKI

dr praw, adwokat

mandat z koła wyborczego I,

od 1874 roku poseł do wiedeńskiego parlamentu,

od 1870 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego

1730

(też: 1807, 1872, 1939, 2004)

Szymon

SAMELSOHN

dr praw, adwokat

mandat z koła wyborczego III, oddział 2,

od 1861 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego

1731

-

Wolff SCHÖNBERG

kupiec, przedsiębiorca

mandat z koła wyborczego III,

oddział 2

1732

(też: 1808, 1874)

Józef

SCHÖNBORN

dr praw, adwokat

mandat z koła wyborczego III,

oddział 2

1733

(też: 1683)

Antoni

SCHWARZ

kupiec,

właściciel realności

mandat z koła wyborczego II,

oddział 1

1734

(też: 1809)

Hipolit

SEREDYŃSKI

dyrektor szkoły

mandat z koła wyborczego I

1735

(też: 1753, 1820, 1943, 2010, 2068, 2081, 2142, 2208, 2324)

Jan SIWECKI

właściciel realności

mandat z koła wyborczego II,

oddział 1

pismem z 14 sierpnia

1866 roku, przed ślubowaniem,

złożył rezygnację z mandatu

1736

(też: 1634)

Marcin STRZELBICKI

dr praw, adwokat

mandat z koła

wyborczego I

1737

(też: 1753, 1820, 1943, 2010, 2068, 2081, 2142, 2208, 2324)

Feliks SZLACHTOWSKI

dr praw, adwokat,

prof. UJ

mandat z koła wyborczego I,

w latach 1884–1893 prezydent

Krakowa, honorowy obywatel

Krakowa z 1894 roku

1738

(też: 1636 || 1811, 1876, 1944)

Aleksander SZUKIEWICZ

redaktor „Czasu”, literat

mandat z koła wyborczego II,

oddział 2

1739

(też: 1652 || 1812, 1877, 1946, 2012, 2071, 2137, 2201)

Jonatan

WARSCHAUER

dr medycyny, lekarz mandat z koła wyborczego I

1740

też: 1813, 1821, 1884, 1951, 1952, 2017, 2080, 2202, 2266, 2327, 2402)

Ferdynand WEIGEL

dr praw, adwokat

mandat z koła wyborczego I,

od 1869 roku poseł do

wiedeńskiego parlamentu,

od 1869 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego,

w latach 1881–1884 prezydent Krakowa

1741

(też: 1814)

Henryk WODZICKI

hrabia, właściciel

realności mandat z koła wyborczego II,

oddział 1,

od 1867 roku poseł do

parlamentu w Wiedniu, od 1881 roku dożywotnio

w wiedeńskiej Izbie Panów,

od 1861 roku poseł do lwowskiego Sejmu Krajowego

1742

(też: 1416, 1543, 1548, 1640, 1672)

Wincenty WOLFF

bankier

mandat z koła wyborczego III,

oddział 1

1743

(też: 1641 || 1815, 1880)

Szymon WRÓBLEWSKI

dr medycyny, lekarz

mandat z koła wyborczego II,

oddział 2

1744

(też: 1643, 1673 || 1816, 1882, 1949, 2016, 2078, 2140)

Ludwik

ZIELENIEWSKI

przemysłowiec

mandat z koła wyborczego III,

oddział 1

1745

-

Jan

ZIELIŃSKI

budowniczy

mandat z koła wyborczego II,

oddział 2

2 maja 1867 roku wygaśnięcie

mandatu w wyniku zrzeczenia się

1746

(też: 1817, 1819, 1883, 1950)

Mikołaj

ZYBLIKIEWICZ

dr praw, adwokat

mandat z koła wyborczego I,

od 1861 roku poseł do

wiedeńskiego parlamentu,

od 1882 roku dożywotnio

w wiedeńskiej Izbie Panów,

od 1861 roku poseł do

lwowskiego Sejmu Krajowego,

od 1881 roku jego marszałek,

w latach 1874–1881 prezydent

Krakowa, honorowy obywatel

Krakowa z 1881 roku

1747

-

Teofil ŻEBRAWSKI

dr filozofii, literat

mandat z koła wyborczego I

1748

(też: 1614 || 1774, 1842)

Adolf Mikołaj

ALEKSANDROWICZ

docent chemik, farmaceuta

mandat z koła wyborczego II,

oddział 1,

w 1863 roku naczelnik Krakowa

w Rządzie Narodowym radca od 6 czerwca 1867 roku

na miejscu po radcy Michale Borowskim

1749

-

Michał BOROWSKI

właściciel realności

mandat z koła wyborczego II,

oddział 1

radca od 18 października

1866 roku na miejscu po radcy Janie Siweckim,

3 stycznia 1867 roku wygaśnięcie mandatu z powodu

nieważności

1750

-

Mikołaj JAWORNICKI

kupiec,

właściciel realności

mandat z koła wyborczego II,

oddział 2

radca od 6 czerwca 1867 roku

na miejscu

po b. radcy Janie Zielińskim

1751

-

Józef NIEDŹWIECKI

właściciel realności

mandat z koła wyborczego II,

oddział 2, radca od 6 grudnia 1867 roku

na miejscu po b. radcy Karolu Langiem