A+ A A-
Tom:
strona:

Przegorzały

Zobacz również

Dawna wieś po prawej stronie Wisły, obecnie w zachodniej części miasta Krakowa,  około 6,5 km od jego centrum, u podnóża Lasu Wolskiego, sąsiadująca z Bielanami,  Wolą Justowską, Zwierzyńcem (od 1910 roku z Krakowem) oraz przez Wisłę  z Bodzowem i Kostrzem.

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1254 roku, nazwa wsi została zapisana  w brzmieniu Pregoral. W innych dawnych zapiskach w postaciach: Przegorzali (1389),  Przegorzalye  (1470), Przegorzali (1566), Przegorzały (XVIII/XIX wiek), Wartenberg (1940). Nazwa  wsi pochodząca od terminu „miejsce wypalone”.

  Przegorzały należały do parafii pw. Najświętszego Salwatora w Krakowie-Zwierzyńcu.  W znanym z połowy XIX wieku godle pieczętnym wsi rola i lemiesz.

  Nieznana z daty lokacja wsi wytyczyła centrum u zbiegu dzisiejszych ulic Jodłowej i Przegorzalskiej.  W połowie XIX wieku odnotowywano nazwy pól i rejonów wsi: Szachta (w centralnej  części wsi), Krępok (w części zachodniej), Zaskale (w części południowo-wschodniej),  Ostruch (w części północno-wschodniej).

  Historycznie wieś była własnością o charakterze mieszanym. W 1162 roku stanowiła część  uposażenia klasztoru Norbertanek zwierzynieckich. W XV wieku podzielona na cztery części,  zgodnie z własnością: klasztoru Norbertanek, kolegiaty Wszystkich Świętych,  kleryków przy  kościele św. Michała oraz Jana Koniecpolskiego. Gdy Jost Ludwik Decjusz do roku 1566 wykupił  dwie części, wieś podzieliła się na Przegorzały Szlacheckie i Przegorzały Duchowne. Podział  ten utrzymał się do XIX wieku, nie mając jednak skutków ustrojowych. Po Decjuszu właścicielami  szlachecko-magnackiej części wsi byli Lubomirscy i Sanguszkowie. W drugiej połowie  XIX wieku działały tam jeszcze założone przez Decjusza cegielnia i wapienniki. Na przełomie  wieków XIX i XX powstały na stokach w zachodniej części wsi wille, wśród nich wzniesiona  w 1929 roku rezydencja Odyniec należąca do Adolfa Szyszko-Bohusza.

  Przed trzecim rozbiorem gromada Przegorzały należała do powiatu krakowskiego, po  roku 1795 znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. W okresie Księstwa Warszawskiego  wieś miała odrębny status gromadzki w ramach departamentu i powiatu krakowskiego.  W 1815 roku Przegorzały weszły w granice państwa-miasta Rzeczypospolitej  Krakowskiej jako  gromada w składzie gminy obwodowej Zwierzyniec, od roku 1838 dystryktu Liszki. W roku 1846  wieś powróciła jako gromada (od 1856 roku gmina) pod zabór austriacki. W okresie autonomii  galicyjskiej, od 1866 roku, Przegorzały miały nadal status jednowioskowej gminy (gminy jednostkowej)  w ramach powiatu krakowskiego. To gminne usytuowanie wsi przetrwało do czasów  II Rzeczypospolitej, do roku 1933. W 1934 roku dotychczasowa gmina Przegorzały przekształcona  została w gromadę w ramach wielowioskowej gminy zbiorczej Bronowice Wielkie. 

  W roku 1941 znajdujące się w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim Generalnego  Gubernatorstwa Przegorzały (liczące wówczas 2,47 km² i 1058 mieszkańców) włączone  zostały do granic Krakowa, do jego III obwodu administracyjnego, jako XXXI dzielnica  katastralna miasta.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej VII Zwierzyniec.

 

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Przegorzały, wieś, na zachód od Krakowa, między Mogiłą Kościuszki, lasem Woli Justowskiej  (częścią Skał Panieńskich) i klasztorem kamedułów na Bielanach. Stoi tu kilka  pięknych willi i domków, fabryka wyrobów glinianych i celniejsze wapniarki. W ogóle  jest 336 rzymskich katolików i 4 izraelitów. Przez wieś prowadzi gościniec z Krakowa  (6,1 km) do Liszek.

 

                                                       

Dokument wydany w 1528 roku w Krakowie, w którym sędzia krakowski Mikołaj Taszycki z Luczlawic i podsędek Jan Słabosz z Putnowic
stwierdzili, że za czasu sędziego Jana Pieniążka z Krużlowej wydano wypis z ksiąg poświadczający, iż w 1524 roku w Krakowie sędzia lubelski
Piotr Byestryowski z Byestrowic i podsędek Mikołaj Bystram z Popkowic poświadczyli sprzedaż wsi Wola Chełmska z cłem i z częścią wsi
Przegorzały w powiecie krakowskim dokonaną przez Wiktoryna, kasztelana małogojskiego, dziedzica z Chrośliny, na rzecz Josta Ludwika
Decjusza, karbarza wielickiego, za 4 tysiące florenów – oraz powiększenie zapisu nazwy wsi „Przegorzały”
(Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. perg. 1149)
Dokument wydany w 1528 roku w Krakowie, w którym sędzia krakowski Mikołaj Taszycki z Luczlawic i podsędek Jan Słabosz z Putnowic stwierdzili, że za czasu sędziego Jana Pieniążka z Krużlowej wydano wypis z ksiąg poświadczający, iż w 1524 roku w Krakowie sędzia lubelski Piotr Byestryowski z Byestrowic i podsędek Mikołaj Bystram z Popkowic poświadczyli sprzedaż wsi Wola Chełmska z cłem i z częścią wsi Przegorzały w powiecie krakowskim dokonaną przez Wiktoryna, kasztelana małogojskiego, dziedzica z Chrośliny, na rzecz Josta Ludwika Decjusza, karbarza wielickiego, za 4 tysiące florenów – oraz powiększenie zapisu nazwy wsi „Przegorzały” (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. perg. 1149)
Dokument wydany w 1566 roku na sejmie w Lublinie, w którym król Zygmunt August zatwierdził sprzedaż łanu roli,
łąk, domu i ogrodów we wsi Przegorzały, dokonaną przez Adama z Czarnocin, wikariusza katedralnego i kapelana
wieczystego kolegiaty św. Michała na zamku krakowskim, należących do tej kolegiaty, na rzecz Josta Ludwika Decjusza
z Woli, dziedzica w Przegorzałach, żupnika królewskiego w kopalniach ołowiu w Olkuszu, karbarza wielickiego i sekretarza
królewskiego – oraz powiększenie zapisu nazwy wsi „Przegorzały”
(Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. perg. 1154)
Dokument wydany w 1566 roku na sejmie w Lublinie, w którym król Zygmunt August zatwierdził sprzedaż łanu roli, łąk, domu i ogrodów we wsi Przegorzały, dokonaną przez Adama z Czarnocin, wikariusza katedralnego i kapelana wieczystego kolegiaty św. Michała na zamku krakowskim, należących do tej kolegiaty, na rzecz Josta Ludwika Decjusza z Woli, dziedzica w Przegorzałach, żupnika królewskiego w kopalniach ołowiu w Olkuszu, karbarza wielickiego i sekretarza królewskiego – oraz powiększenie zapisu nazwy wsi „Przegorzały” (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. perg. 1154)
(1847)Odciski pieczęci urzędowych
z lat 1847, 1927 i 1938
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. WM 562, s. 223; sygn. 29/206/402,
s. 913; Archiwum Opactwa Benedyktynów
w Tyńcu, sygn. 5/1/4/11)
(1847)Odciski pieczęci urzędowych z lat 1847, 1927 i 1938 (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. WM 562, s. 223; sygn. 29/206/402, s. 913; Archiwum Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, sygn. 5/1/4/11)
(1927)
Odciski pieczęci urzędowych
z lat 1847, 1927 i 1938
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. WM 562, s. 223; sygn. 29/206/402,
s. 913; Archiwum Opactwa Benedyktynów
w Tyńcu, sygn. 5/1/4/11)
(1927) Odciski pieczęci urzędowych z lat 1847, 1927 i 1938 (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. WM 562, s. 223; sygn. 29/206/402, s. 913; Archiwum Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, sygn. 5/1/4/11)
(1938)
Odciski pieczęci urzędowych
z lat 1847, 1927 i 1938
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. WM 562, s. 223; sygn. 29/206/402,
s. 913; Archiwum Opactwa Benedyktynów
w Tyńcu, sygn. 5/1/4/11)
(1938) Odciski pieczęci urzędowych z lat 1847, 1927 i 1938 (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. WM 562, s. 223; sygn. 29/206/402, s. 913; Archiwum Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, sygn. 5/1/4/11)
Archiwum Narodowe w Krakowie
Urząd Miasta
Bbilioteka Jagielońska
Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności