W omówieniu poprzedniego podziału miasta na 9 obwodów wskazano na rozpoczęcie procesu przygotowywania, a nawet wdrażania nowej koncepcji dzielnic – obwodów miejskich oraz ich zwierzchności, w tym Miejskich Urzędów Obwodowych z kierownikami na czele. Wszystko to już pod rządami przywoływanej wcześniej „ustawy scaleniowej” i pod kierunkiem funkcjonującego od 1934 r. Zarządu Miejskiego, który zastąpił dawny Magistrat.
Nie dokonując jeszcze zmian w samym podziale terytorialnym miasta, już od roku 1936 zaczęto przystosowywać obwody do planowanej siatki podziału miasta, który to proces zakończono w połowie 1938 r., gdy wszedł w życie nowy podział. Rozłożenie tych zmian na okres półtoraroczny i zmiany w raz przyjętych rozwiązaniach spowodowały pewne zamieszanie, także na płaszczyźnie formalnej – jest to widoczne w poniższym zestawieniu ukazującym kroki tej reorganizacji:
zarządzenie prezydenta miasta z 14 grudnia 1936 r. w sprawie utworzenia M. Urzędu Obwodowego I – z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1937 r. (DUMK 1936, nr 12, poz. 78); aktem tym zniesiono jednocześnie dotychczasowe Miejskie Komisariaty Obwodów IV i VI; ponowna regulacja w tym przedmiocie poniżej;
obwieszczenie Zarządu Miejskiego z 11 stycznia 1937 r. o utworzeniu Miejskiego Urzędu Obwodowego I dla dzielnic [katastralnych] miasta IX, X, XI, XXI i XXII oraz zniesieniu Komisariatów Obwodu IV i V – bez określenia terminu wejścia w życie (DUMK 1937, nr 1, poz. 1); aktem jak niżej numer tego Urzędu zostanie zmieniony z I na VI;
zarządzenie Zarządu Miejskiego z 20 grudnia 1937 r. o utworzeniu Miejskich Urzędów Obwodowych I i II – z mocą obowiązywania od 1 stycznia 1938 r. (DUMK 1937, nr 12, poz. 86); aktem tym zniesiono jednocześnie dotychczasowe Miejskie Komisariaty Obwodów I i III;
zarządzenie prezydenta miasta z 15 maja 1938 r. o utworzeniu Miejskiego Urzędu Obwodowego IV – z terminem obowiązywania od 1 czerwca 1938 r. (DUMK 1938, nr 6, poz. 43); aktem tym zniesiono jednocześnie dotychczasowe Miejskie Komisariaty Obwodów VII i VIII;
obwieszczenie Zarządu Miejskiego z 27 czerwca 1938 r. o utworzeniu Miejskiego Urzędu Obwodowego V – z mocą obowiązywania od 1 lipca 1938 r. (DUMK 1938, nr 7–8, poz. 48); aktem tym zniesiono jednocześnie dotychczasowe Miejskie Komisariaty Obwodów II i IX.
Finalnie w 1938 r. w miejsce dotychczasowej struktury w dawnym podziale na 9 obwodów z komisarzami obwodowymi i miejskimi komisariatami obwodów powstało w nowej siatce podziału na 6 obwodów 6 miejskich urzędów obwodowych z kierownikami na czele. Do tego powołano 5 ekspozytur miejskich urzędów obwodowych, po jednej dla Obwodów II, IV i V oraz dwie dla Obwodu VI z kierownikami ekspozytur podległymi właściwemu sobie kierownikowi miejskiego urzędu obwodowego.
Decydujące znaczenie dla nowej struktury w obwodach miało zarządzenie Zarządu Miejskiego z 28 listopada 1936 r. o organizacji i zakresie działania Miejskich Urzędów Obwodowych (GUMK 1936, nr 12, poz. 77) – weszło ono w życie po dokonaniu nowego podziału miasta. Zarządzenie to w § 2 stanowiło: Na obszarze każdego Obwodu sprawuje Miejski Urząd Obwodowy czynności administracyjne […]. Na czele Urzędu stoi kierownik M. Urzędu Obw. Miejskie Urzędy Obwodowe podlegają: a) pod względem organizacyjnym i personalnym Dyrektorowi Zarządu Miejskiego, b) pod względem administracyjnym – właściwym Wydziałom Zarządu Miejskiego. I dalej w § 6 (1): Ekspozytury M. Urzędów Obw. są służbowo podporządkowane kierownikom dotyczących Urzędów Obw., którzy wykonują kontrolę nad czynnościami Ekspozytur i są odpowiedzialni za ich prawidłowy tok urzędowania.
Wydzielono 4 grupy zadań składających się na zakres działania miejskich urzędów obwodowych (§ 9). I tak:
• Ogólne zadania natury administracyjno-gospodarczej na terenie obwodu, do których należały:
-piecza nad obwodem i troska o jego potrzeby w zakresie urządzeń bezpieczeństwa, zdrowia publicznego, urządzeń komunikacyjnych itp.,
-inicjatywa w kierunku zaspokajania tych potrzeb,
-czuwanie nad przestrzeganiem przez ludność przepisów administracyjnych i podejmowanie kroków w celu usunięcia stanów faktycznych sprzecznych z tymi przepisami lub grożących bezpośrednio niebezpieczeństwem naruszenia interesu publicznego,
-utrzymywania w ewidencji danych statystycznych w odniesieniu do obwodu (§ 10).
• Sprawy przekazane Miejskim Urzędom Obwodowym do bezpośredniego samodzielnego załatwiania, a to: (1) gospodarcze, (2) targowe, (3) sanitarno-porządkowe, (4) budowlane, (5) drogowe, (6) przemysłowe, (7) wojskowe, (8) inne (§ 11). W kolejnych paragrafach szczegółowo rozpisano zadania w obrębie każdej z tych dziedzin (§§ 12–18), wśród „innych” ujęto także wydawanie szeregu urzędowych świadectw i poświadczeń (§ 19).
• Sprawy przekazane Miejskim Urzędom Obwodowym w charakterze organów pomocniczych (§ 20), w zakresie:
-służby informacyjnej (§ 21), tu m.in. badanie stanów faktycznych za żądanie wydziałów Zarządu Miejskiego,
-służby wykonawczej (§ 22), tu m.in. na polecenie wydziałów wykonywanie zarządzonych środków przymusowych,
-służby nadzorczej (§ 23), tu m.in. na żądanie Wydziału Budowlanego wykonywanie pomocniczego nadzoru budowlanego,
- inne czynności pomocnicze (§ 24), wśród nich: ~ prowadzenie dzienników podawczych dla całego Zarządu Miejskiego, ~ w zakresie podatkowym, ~ w sprawach przemysłowych, ~ wojskowych, ~ w zakresie ewidencji ludności, ~ w zakresie poboru danin i należności gminnych, ~ w zakresie opieki społecznej, ~ w zakresie opieki nad zabytkami, ogrodami i zieleńcami oraz ochrony przyrody, ~ dla celów statystycznych oraz innych celów i potrzeb urzędowych (wszystkie te punkty szczegółowo rozpisane).
-Inne zadania miejskich urzędów obwodowych – zlecone przez prezydenta lub dyrektora Zarządu Miejskiego (§ 25).
Osobno ujęto uprawnienie do wydawania decyzji w trybie postępowania administracyjnego z możliwością zastosowania egzekucyjnych środków przymusu dla ich wykonania oraz w postępowaniu administracyjno-karnym do orzekania w formie nakazów karnych w sprawach o przekroczenia przepisów porządkowych Zarządu Miejskiego, ze sprzeciwem wobec nakazu kierowanym do Starostwa Grodzkiego (§§ 27–30).
W celu realizacji tak szerokiego zakresu działania przewidziano wówczas dla Miejskiego Urzędu Obwodowego I obsadę personalną w następującym składzie: 1 urzędnik prawno-administracyjny jako kierownik Urzędu, 1 urzędnik administracyjny jako referent, 5 urzędników administracyjnych w służbie zewnętrznej, 1 urzędnik kancelaryjny dla przyjmowania meldunków oraz czynności kancelaryjnych, 1 urzędnik kancelaryjny dla czynności kancelaryjnych łącznie z przepisywaniem na maszynie, 4 niższych funkcjonariuszy dla obsługi kancelarii i doręczeń, 2 sanitariuszy i 3 polowych. Ponadto 2 lekarzy z ramienia Wydziału Zdrowia oraz 1 urzędnik techniczny z ramienia Wydziału Budowlanego.
Tak zakreślona pozycja miejskich urzędów obwodowych co do zasady przetrwała aż do roku 1951 (w końcowym okresie obowiązywania w Krakowie podziałów opartych na obwodach, tj. w latach 1951–1954, pozycję tę już ograniczano, niejako „wygaszając” podział na obwody i przygotowując pole do wprowadzenia całkowicie nowego podziału terytorialnego miasta – na 6 dzielnic administracyjnych będących jednostkami zasadniczego podziału kraju).
