Ostatnia istotna zmiana powierzchni Krakowa weszła w życie w roku 1973, nowo ukształtowane granice miasta uległy następnie korekcie, w wyniku której od 1986 r. obszar miasta wynosił 326,8 km² (w tymże 1986 r. liczba mieszkańców wynosiła ok. 743 650). Taka też powierzchnia miasta była aktualna w 1990 r. (z ok. 751 300 mieszkańcami) i stała się przedmiotem prac nad nowym jego podziałem wewnętrznym. Granice miasta okazały się stabilne, ich jedyna dotychczasowa korekta, w kategoriach ilościowych mało istotna, nastąpiła w 2013 r. – w jej wyniku Kraków zajmuje obszar 326,85 km² (liczba mieszkańców na dzień 31 grudnia 2017 r. wyniosła 767 350).
W warunkach transformacji ustrojowej, otwierającej możliwości samostanowienia o ustroju miasta i przy świadomości szans rozwojowych dla Krakowa z tego faktu płynących, kwestia nowego podziału miasta wyszła daleko poza kategorie „optymalnego zarządzania miastem”, plasując się jako jeden z najistotniejszych elementów obudowywania i kształtowania samorządu miejskiego. Przywołajmy słowa prof. Jacka Purchli, naukowca i jednocześnie ówczesnego wiceprezydenta miasta, jednego z głównych twórców funkcjonalnej i strukturalnej koncepcji nowego podziału wewnętrznego Krakowa: Dzielnicowe dylematy Krakowa lat 1989– –1991 [wynikały] zarówno z procesu upodmiotowienia miasta i jego mieszkańców po upadku komunizmu w Polsce, jak i z próby powrotu do zakorzenionego w tradycji i pamięci jego mieszkańców systemu jednostek pomocniczych, mających zapewnić sprawne funkcjonowanie metropolii. Debata nad kształtem samorządu i nowym kształtem miasta toczyła się od jesieni roku 1989 na forum Krakowskiego Komitetu Obywatelskiego i zawiązanego wówczas Zespołu Ekspertów „Kraków”. I dalej: Dylematy związane z nowym podziałem administracyjnym Krakowa dyskutowane były na burzliwych posiedzeniach Komitetu Obywatelskiego zimą i wiosną 1990 roku. Komitet w tej sprawie wyraźnie się spolaryzował. Spór dotyczył losu czterech wielkich dzielnic, na które podzielono Kraków w roku 1973 (Purchla 2017, s. 21, 23). O tych pryncypialnych kwestiach, jak to, czy Kraków powinien być jedną gminą, czy związkiem 4 gmin zbudowanych na dotychczasowych 4 dzielnicach (w tym ostatnim kierunku co do zasady poszły warszawskie rozwiązania), jak i o przyjmowanych założeniach i drodze dochodzenia do końcowego kształtu podziału miasta, szerzej traktuje publikacja Jacka Purchli i przywołana tam literatura (wśród innych pozycji wydane w 1996 r., zawierające ważne dla obrazu tworzenia dzielnic samorządowych artykuły Vademecum radnego dzielnicy pod redakcją Kazimierza Trafasa, jednego z twórców ówczesnej reformy samorządowej na gruncie krakowskim).
W sposób esencjonalny podstawy koncepcji wprowadzenia nowego podziału miasta, przyjęte kryteria tego podziału oraz tryb prac nad jego projektem wyłożono w uzsadanieniu do projektu przywołanej na wstępie uchwały Rady Miasta Krakowa wprowadzającej podział na 18 dzielnic miejskich. Uchwała ta wraz tym właśnie uzasadniem publikowana jest niżej, w podrozdz. Varia.
W roku 2014 dokonano korekt granic dzielnic określonych w roku 1991. Zmiany wprowadzono uchwałami nr XCIX/1495-1512/14 Rady Miasta Krakowa z 12 marca 2014 r. w sprawie organizacji i zakresu działania…, wprowadzającymi równocześnie zmienione statuty dzielnic – załącznikami do tych statutów wyznaczono skorygowane granice każdej z dzielnic. Ukazywane w tym tomie granice dzielnic odnoszą sie właśnie do regulacji z 2014 r.
| Dzielnica | Obszar* | Ludność** | Tereny historyczne*** |
|
I Stare Miasto |
5,57 | 32 169 | Kazimierz, Kleparz, Nowy Świat, Piasek, Śródmieście, Stradom, Wawel, Warszawskie (część), Wesoła (część), Krowodrza (fragment) |
|
II Grzegórzki |
5,85 | 29 032 | Grzegórzki, Dąbie (część), Olsza (część), Wesoła (część), Kazimierz (fragment), Warszawskie (fragment) |
|
III Prądnik Czerwony |
6,44 | 46 747 | Olsza (część), Prądnik Czerwony (część), Rakowice (część), Dąbie (fragment), Grzegórzki (fragment), Prądnik Biały (fragment), Warszawskie (fragment) |
|
IV Prądnik Biały |
23,42 | 69 876 | Bronowice Wielkie, Górka Narodowa, Prądnik Biały, Tonie, Witkowice, Prądnik Czerwony (część), Krowodrza (część), Bronowice Małe (fragment) |
|
V Krowodrza |
5,62 | 30 401 | Czarna Wieś, Nowa Wieś, Krowodrza (część), Łobzów (część) |
|
VI Bronowice |
9,56 | 23 630 | Bronowice Małe, Mydlniki, Łobzów (część), Chełm (fragment), Wola Justowska (fragment) |
|
VII Zwierzyniec |
28,73 | 20 299 | Bielany, Chełm, Olszanica, Półwsie Zwierzynieckie, Przegorzały, Wola Justowska, Zwierzyniec, Mydlniki (fragment) |
|
VIII Dębniki |
46,19 | 60 944 | Bodzów, Dębniki, Kostrze, Pychowice, Sidzina, Skotniki, Tyniec, Zakrzówek, Kobierzyn (część), Ludwinów (część), Borek Fałęcki (fragment) |
|
IX Łagiewniki– Borek Fałęcki |
5,42 | 15 245 | Borek Fałęcki (część), Jugowice (część), Łagiewniki (część), Kurdwanów (fragment), Podgórze (fragment) |
|
X Swoszowice |
25,60 | 27 029 | Kosocice, Libertów, Lusina, Opatkowice, Rajsko, Soboniowice, Swoszowice, Wróblowice, Zbydniowice, Borek Fałęcki (część), Kobierzyn (część), Kurdwanów (część), Jugowice (fragment), Piaski Wielkie (fragment) |
|
XI Podgórze Duchackie |
9,54 | 53 410 | Kurdwanów, Piaski Wielkie, Wola Duchacka (część), Łagiewniki (część), Kosocice (fragment), Podgórze (fragment), Prokocim (fragment), Rżąka (fragment), Swoszowice (fragment) |
|
XII Bieżanów–Prokocim |
18,47 | 62 989 | Bieżanów (część), Prokocim (część), Rżąka (część), Wola Duchacka (fragment) |
|
XIII Podgórze |
25,67 | 35 763 | Płaszów, Podgórze, Przewóz, Rybitwy, Bieżanów (część), Prokocim (część), Wola Duchacka (część), Ludwinów (fragment), Łagiewniki (fragment) |
|
XIV Czyżyny |
12,26 | 28 291 | Czyżyny, Łęg, Dąbie (część), Rakowice (część), Bieńczyce (fragment), Mogiła (fragment), Płaszów (fragment) |
|
XV Mistrzejowice |
5,60 | 52 153 | Mistrzejowice, Batowice (część), Dziekanowice (część), Prądnik Czerwony (część) |
|
XVI Bieńczyce |
3, 70 | 41 735 | Bieńczyce (część), Krzesławice (część), Mistrzejowice (fragment) |
|
XVII Wzgórza Krzesławickie |
23,80 | 20 244 | Grębałów, Kantorowice, Łuczanowice, Wadów, Węgrzynowice, Zesławice, Krzesławice (część), Lubocza (część), Ruszcza (część), Batowice (fragment), Mistrzejowice (fragment), Wróżenice (fragment) |
|
XVIII Nowa Huta |
65,41 | 52 332 | Branice, Grabie , Kościelniki, Mogiła, Pleszów, Przylasek Rusiecki, Przylasek Wyciąski, Wolica, Wróżenice, Wyciąże, Bieńczyce (część), Lubocza (część), Ruszcza (część), Czyżyny (fragment), Krzesławice (fragment), Przewóz (fragment), Wadów (fragment) |
| Łącznie: | ~326,85 | 702 289** |
* Powierzchni dzielnic według danych z Wydziału Geodezji UMK – stan na dzień 6 stycznia 2018 r.
** Liczba mieszkańców obejmuje osoby zameldowane na pobyt stały według danych z Wydziału Informatyki UMK – stan na dzień 6 stycznia 2018 r.
*** Dawne gminy katastralne oraz tereny przyłączone do miasta w latach 1973 i 1986; zastosowano rozróżnienia: nazwa terenu bez dodatkowego określenia oznacza cały teren lub cały teren bez fragmentu (fragmentów), nazwa z określeniem „część” oznacza dzielenie terenu w istotnych jego obszarach z inną dzielnicą (dzielnicami), nazwa terenu z określeniem „fragment” oznacza wycinek terenu o powierzchni niestanowiącej jego istotnej części.
