Po ustaniu samodzielności

Przyłączenie do Krakowa oznaczało diametralną zmianę statusu prawnego dotychczasowej jednostki administracyjnej, więcej, jej prawną, a w ślad za tym faktyczną likwidację. Z urzędowo wyodrębnionego obszaru wiejskiego o własnej, w zależności od konkretnego przypadku większej czy mniejszej, ale zawsze jednak samodzielności i niezaprzeczalnej tożsamości stawała się częścią terytorium miejskiego. Ustawała własna podmiotowość, jakakolwiek by ona wcześniej nie była szeroka i prawnie, i faktycznie; w zależności od dotychczasowego statusu następowały likwidacja gminy, gromady, wsi (sołectwa), w związku z tym i sołtysowskiego urzędu, oraz włączenie w struktury miasta.

  Z chwilą przyłączenia do obszaru miejskiego tereny zlikwidowanych, dawnych jednostek administracyjnych

stawały się częścią jednostek podziału wewnętrznego samego miasta: częścią obwodów administracyjnych, czyli pomocniczych struktur magistrackich władz miasta, istniejących do 1954 roku, zastąpionych wówczas dzielnicami administracyjnymi (z wyjątkiem dzielnicy Nowa Huta powstałej w 1951 roku) – początkowo także o charakterze pomocniczym, od 1973 roku o statusie podstawowych jednostek władzy i administracji państwowej w obrębie miasta działającego przez swoje władze jako szczebel i instancja wyższa.

  Dla porządku dodać należy, że tereny przyłączane do Krakowa w roku 1941 utrzymały swoją „odrębność geodezyjną”– wchodziły w granice miasta jako kolejne, odrębne dzielnice katastralne, co jeszcze wówczas miało pewne znaczenie dla administrowania miastem (dzielnicami administracyjnymi były obwody, lecz posiłkowano się w wielu kwestiach administracyjnych – nie tylko związanych z własnością i z podatkami – tym właśnie podziałem na dzielnice katastralne). Straciło to znaczenie w 1954 roku, kiedy to zlikwidowano – po prawie 90 latach istnienia – dzielnice katastralne.

  Kwestie obwodów, dzielnic katastralnych i dzielnic administracyjnych w kontekście przyłączanych, nowych terenów naświetlono także pod nieco innym kątem w poprzednim rozdziale niniejszego tomu.

  Poniżej zestawienie przynależności dzielnicowej terenów dawnych wsi przyłączonych do Krakowa po 1915 roku (kolejność podporządkowana jest numeracji aktualnych dzielnic).

* rok przyłączenia skutkującego likwidacją odrębności dotychczasowej wsi, gromady lub gminy

** dzielnica katastralna 

Dla porządku stwierdzić należy, że historia terenów wsi przyłączonych do Krakowa po 1915 roku miała w niektórych przypadkach swój dalszy ciąg w postaci tworzenia na nich, już w granicach dzielnic miejskich, wyodrębnionych sołectw z sołtysami – chodziło o tereny z przeważającą ludnością i gospodarką wiejską, dla których utrzymanie, bardziej lub mniej przejściowe, struktur nawiązujących do dawnego statusu uznawano za celowe. Były więc tworzone tego rodzaju sołectwa – sięgnijmy po przykład z 1973 roku, z dawnej Dzielnicy Podgórze (vide s. 149).

  Problem odrębnego usytuowania w granicach miasta terenów o charakterze wiejskim w postaci wydzielonych w ramach dzielnic sołectw powracał wielokrotnie już w okresie stabilizacji granic miasta, po 1986 roku, bez trwałych rozwiązań i regulacji. Na innej płaszczyźnie przez dziesiątki lat toczyły się także różnie realizowane próby wyodrębnienia terenów Swoszowic w jednostkę terytorialną o charakterze uzdrowiskowym. Ostatnie rozwiązania to utworzenie w 2006 roku Osiedla Uzdrowisko Swoszowice z tymczasowym statutem oraz w 2008 roku nadanie

statutu temu obszarowi (uchwała nr LX/784/08 Rady Miasta Krakowa z 17 grudnia 2008 roku). W wyniku tych regulacji aktualnie Osiedle to jest jedyną na terenie miasta jednostką pomocniczą niższego rzędu, funkcjonującą w ramach dzielnicy miejskiej, w tym przypadku Dzielnicy X Swoszowice.

  Tyle tytułem uwag końcowych – problematyka dalszych losów administracyjnych miejscowości przyłączonych do Krakowa łączy się już z historią krakowskich dzielnic, co jest odrębnym tematem.