Olszanica

Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie w zachodniej części miasta Krakowa, około 9 km od jego centrum, w dolinie Rudawy i na stokach Sikornika, sąsiadująca z Mydlnikami, dalej z Chełmem (od 1941 roku z Krakowem) oraz z leżącymi do dziś poza granicą miasta Kryspinowem (dawniej Śmierdząca), Cholerzynem, Balicami i Rząską.

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1254 roku, nazwa wsi odnotowana w brzmieniu Olesnicha. W innych dawnych zapiskach: Olszenicia, Holszenica (1394), Oleschnicza  (1421), Olschenycza (1470), Olsenicia (1527), Olszenicza (1612), Olszenica (1847). Nazwa wsi wywodzi się od wyrazów „olsza”, „olcha”.

  Wieś należała przez wieki do parafii pw. Najświętszego Salwatora w Krakowie-Zwierzyńcu, od 1938 roku wydzielono z niej własną parafię pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Olszanicy.  W godle pieczętnym z połowy XIX wieku przedstawienie orzącego konia.

  Nieznana z daty lokacja wsi wytyczyła jej centrum w rejonie Potoku Olszanickiego, dopływu  Rudawy. W połowie XIX wieku odnotowywano nazwy pól i rejonów wsi: Bolesławka,  Błota,  Dąbkowy Łan,  Zajagielce,  Krzyżówka,  Łąki, Za Łące, Od Łące, Niwy, Kępie, Łączysko,  Czaczowa, Parchówka, Konieczny, Rzózca, Wschodnie Ogrody, Zachodnie Ogrody.

  Historycznie wieś była własnością duchowną. Pierwotnym właścicielem był prawdopodobnie  komes Klemens Gryfita, który znaczną część wsi nadał klasztorowi Norbertanek ze Zwierzyńca, co potwierdzono w dokumencie z 1254 roku; w tym samym roku tenże Klemens nadał  klasztorowi Benedyktynek w Staniątkach dwa pługi roli w Olszanicy. Jeszcze w XV wieku istniała we wsi część szlachecka, później przejęta przez norbertanki, które skupiły w swych rękach całą własność na kolejne wieki. W latach 1880–1884 wzniesiono tam w ramach Twierdzy Kraków fort piechoty.

  Przed rozbiorami gromada Olszanica należała do powiatu krakowskiego, po roku 1795 znalazła  się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. Po epizodzie przynależności do Księstwa  Warszawskiego, od 1815 roku w Rzeczypospolitej Krakowskiej jako gromada w gminie okręgowej   Zwierzyniec, od 1838 roku w dystrykcie Liszki. W roku 1846 wieś powróciła jako gromada (od 1856 roku gmina) pod zabór austriacki. Od 1866 roku miała status gminy jednostkowej,  należała do powiatu krakowskiego – stan ten przetrwał do II Rzeczypospolitej, do roku 1933. W 1934 roku wieś przemianowana została na gromadę i włączona w skład gminy zbiorczej Bronowice  Wielkie. Przynależność ta uległa zmianie pod okupacją niemiecką – w 1941 roku Olszanica  znalazła się w gminie zbiorowej Zabierzów. W roku 1954, po likwidacji dotychczasowych gmin i gromad, Olszanica otrzymała status wsi (od 1958 roku stanowiącej sołectwo) w ramach wielowioskowej gromady Mydlniki – co obowiązywało do 1972 roku.

  W roku 1973 wieś Mydlniki wyłączona została ze struktury ustrojowej powiatu krakowskiego i włączona do granic miasta Krakowa, do dzielnicy administracyjnej Krowodrza.   Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej VII Zwierzyniec.

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902: Olszanica, wieś, na prawym brzegu Rudawy. Leży w dolinie podmokłej, otoczonej od zachodu stokami Sowińca, od południa stokami Skały, od zachodu Młyńską górą, a od północy Pasternikiem. Nad Rudawą, na północ od wsi rozciągają się obszerne łąki z małemi przerwami aż po Kraków. W 1880 roku było 740 mieszkańców, własność klasztoru  zwierzynieckiego już od XIII wieku, należy do parafii rzymsko-katolickiej w Zwierzyńcu i ma szkołę ludową, w której uczą także robót kobiecych. Główny dochód czerpie ludność z dowożenia nabiału do Krakowa.