Mydlniki

Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie w zachodniej części miasta Krakowa,  około 10 km od jego centrum, sąsiadująca z leżącą do dziś poza granicą Krakowa  Rząską, dalej z Bronowicami Małymi, Wolą Justowską i Chełmem (w tych trzech  przypadkach od 1941 roku z Krakowem) oraz z Olszanicą.

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1226 roku, nazwa wsi odnotowana  w brzmieniu de Midlnik. W innych dawnych zapiskach: Midlnyky (1470), Medlnyki (1533),  Midlniki (1561). Nazwa wsi wywodzi się od wyrazu „mydlniki” oznaczającego ludzi trudniących  się wyrobem mydła dla dworu.

  Wieś należała do parafii pw. św. Szczepana w Krakowie, od 1951 roku do własnej parafii  pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Mydlnikach. W godłach pieczętnych z okresu  II Rzeczypospolitej  równolegle przedstawienia kosiarza w polu oraz orła w kształcie nawiązującym  do godła państwowego.

  Nieznana z daty lokacja wsi wytyczyła jej centrum w rejonie dzisiejszych ulic Balickiej  i Dolińskiego oraz ulic Hemara, Kurozwęckiego i Zakliki z Mydlnik. W Mydlnikach od 1326 roku rozpoczynała swój bieg Młynówka Królewska. W XIX wieku odnotowywano nazwy pól i rejonów wsi: Górka,  Za Dworem, Za Rzeką, Za Parowcem (nazwa od pobliskiej linii kolejowej).

  Historycznie wieś była własnością szlachecko-magnacką. Pierwotnie należała do dominikanów  krakowskich, co najmniej od początku XV wieku w rękach szlacheckich – w tymże wieku stanowiła  własność rodzin Kurozwęckich, Szafrańców i Dębnickich. Około 1600 roku Erazm Danigiel (Dangel)  wybudował tu pałac dworski, który przetrwał do 1975 roku, na jego miejscu stoi obecnie kościół.  Od przełomu wieków XVIII i XIX do I wojny światowej wieś i dwór w rękach rodziny Darowskich.  W 1914 roku dwór należał do Gabrieli Dolegny, pozostałe zaś dobra Darowskich przeszły na skarb  państwa – odkupiło je Studium Rolnicze Uniwersytetu Jagiellońskiego, obecnie Uniwersytet Rolniczy.

  Przed rozbiorami gromada Mydlniki należała do powiatu krakowskiego, po roku 1795  znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. Po epizodzie przynależności  do Księstwa Warszawskiego, od 1815 roku w Rzeczypospolitej Krakowskiej jako gromada  w gminie okręgowej Zwierzyniec, od 1838 roku w dystrykcie Liszki. W roku 1846 wieś powróciła  jako gromada (od 1856 roku gmina) pod zabór austriacki. Od 1866 roku miała status  gminy jednostkowej, należała do powiatu krakowskiego – stan ten przetrwał do II Rzeczypospolitej,  do roku 1933. W 1934 roku wieś przemianowana została na gromadę i włączona  w skład gminy zbiorczej Bronowice Wielkie. Przynależność ta uległa zmianie pod okupacją  niemiecką – w 1941 roku Mydlniki znalazły się w gminie zbiorowej Zabierzów. W roku 1954  otrzymały status wsi (od 1958 roku stanowiącej sołectwo) w ramach wielowioskowej  gromady  Mydlniki (wieś Mydlniki stanowiła siedzibę gromady) – co obowiązywało do 1972 roku.

  W roku 1973 wieś Mydlniki wyłączona została ze struktury ustrojowej powiatu krakowskiego  i włączona do granic miasta Krakowa, do dzielnicy administracyjnej Krowodrza.     Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej XVI Bronowice.

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Mydlniki, wieś, leży nad Rudawą, przy drodze powiatowej do Aleksandrowic. Rudawa   rozdziela się w samej wsi na dwa ramiona, z których północne płynie przez Łobzów i  jest   przekopem wykonanym w roku 1533 przez rajców krakowskich w celu zapełnienia  fos   miejskich wodą. Wieś ma między ramionami rzeki grunta podmokłe, obrócone na  łąki,   zresztą glebę żytnią, urodzajną. Jest tu piękny dwór i szkoła ludowa. 323    mieszkańców   rzymsko-katolickich.