MAGISTRAT MIASTA I DEPUTACJA MIEJSKA
(ŁĄCZNIE RADA MIEJSKA)
W LATACH 1794–1802
*
WYDZIAŁ MIEJSKI
W LATACH 1803–1810
Kontekst ogólny
Po klęsce powstania w 1795 roku Rosja, Prusy i Austria dokonały III rozbioru Polski – Rzeczpospolita jako państwo przestała istnieć. Od czerwca 1794 roku Kraków pozostawał pod okupacją pruską, od stycznia 1796 roku – austriacką; w efekcie rozbioru przypadł on monarchii Habsburgów – Austrii, od 1804 roku Cesarstwu Austrii. Miasto znalazło się w nowo tworzonej prowincji Galicja Zachodnia, stając się siedzibą władz Królestwa Zachodniej Galicji. Po połączeniu w 1803 roku z Galicją Wschodnią Kraków funkcjonował już w ramach austriackiego kraju koronnego Królestwa Galicji i Lodomerii ze stolicą we Lwowie.
Kraków i jego ustrój
Początkowo ponownie wyłączono Kazimierz z granic Krakowa i przywrócono mu samodzielność miejską. Według niepewnych danych miasto liczyło wówczas ok. 6 km² i ok. 22 000 mieszkańców. Od roku 1802 Kazimierz ponownie – tym razem już na stałe – znalazł się w granicach Krakowa. Ostatecznie usankcjonowano likwidację jurydyk i niektórych wsi już wcześniej włączanych do miejskich granic. Miasto liczyło wówczas ok. 8 km² i ponad 23 500 mieszkańców. Początkowo pod okupacją pruską funkcjonowała nazwa jak po sejmie grodzieńskim (por. wyżej), w latach 1796–1809 już w zaborze austriackim nazwa „Die Königliche Hauptstadt Krakau” – tj. „Królewskie Główne Miasto Kraków” (do 1803 roku też „K.K. Provinzial Hauptstadt Krakau” – gdy miasto w ramach nowo utworzonej prowincji Galicji Zachodniej było siedzibą jej władz).
Z upadkiem powstania kościuszkowskiego i wkroczeniem do Krakowa wojsk pruskich 15 czerwca 1794 roku reaktywowano władze miejskie sprzed powstania, wybrane w marcu 1794 roku na mocy ustawy sejmu grodzieńskiego (por. wcześniejsze omówienie, s. 79). Stan ten trwał także po przejęciu władzy nad Krakowem przez Austriaków od stycznia 1796 roku, jednak sukcesywnie wprowadzane były modyfikacje.
Magistrat Miasta coraz bardziej zyskiwał cechy organu zarządzająco-administracyjnego, co oddają jego dwie nowe, równorzędne nazwy: „Magistrat Ekonomiczno-Polityczny” i „Magistrat Ekonomiczno-Policyjny”. Zlikwidowano sądownictwo wójtowsko-ławnicze, w to miejsce powstał Magistrat Sądowy (zwany też Senatem Sądowym). Dotychczasowej Deputacji Miejskiej złożonej z gminnych i ławników nadano znamienną nazwę „Rada cesarsko królewskiego miasta Krakowa”. Generalnie tak Magistrat, jak i Deputacja pozbawione zostały kompetencji w istotniejszych sprawach, te przeniesiono na ponadmiejski poziom galicyjskiego Gubernium we Lwowie i c.k. Komisji Nadwornej.
Z dniem 1 września 1802 roku Austriacy wprowadzili nową organizację władz miasta (od tego czasu ponownie z Kazimierzem w swoich granicach). Powstał Magistrat Krakowski, już nie z wyboru, lecz nominacji przez Gubernium lwowskie, z burmistrzem miasta, podburmistrzem, konsyliarzami, sekretarzami itd. – był to organ wykonawczo-zarządzający i administracyjny, wyraźnie uplasowany w podziale władz. W ramach tego podziału po stronie reprezentacji miejskiej stworzono organ pod nazwą „Wydział Miejski” (też: „Gminni”). Było to 40-osobowe przedstawicielstwo, powoływane w drodze wyborów przeprowadzonych w czterech częściach miasta, o ograniczonym zakresie działania (sprawy ekonomiczne, komunalno-budowlane, formułowanie potrzeb i postulatów), bez waloru decyzyjności. Ten ustrój miasta przetrwał do czasów włączenia Krakowa do Księstwa Warszawskiego.
Magistrat Miasta
|
kadencja nominalnie |
reaktywacja |
zakończenie działania |
w składzie radców |
w tym nowych bez stażu |
|
4 lata – przedłużona |
15.06.1794 |
1.09.1802 (od 4.01.1796 modyfikacje) |
nominalnie 10 łącznie 16 |
0 |
Deputacja Miejska
|
kadencja nominalnie |
reaktywacja |
zakończenie działania |
w składzie deputowanych |
w tym nowych bez stażu |
|
4 lata – przedłużona |
15.06.1794 |
1.09.1802 (od 4.01.1796 modyfikacje) |
nominalnie 17 łącznie 31 |
10 |
Wydział Miejski od 1803 roku
|
wybory bezpośrednie |
zatwierdzenie wyniku wyborów |
zakończenie działania |
skład gminnych |
w tym nowych bez stażu |
|
24–27 oraz 29 i 31.08.1803 |
1.12.1803 |
najdalej 30.12.1810 |
40 |
33 |
Podział mandatów w wyborach do Wydziału Miejskiego
|
dzielnica miasta |
mandaty |
|
„Stary” Kraków – w obrębie murów obronnych, wówczas już Plant, z Zamkiem |
16 |
|
Kazimierz ze Stradomiem |
10 |
|
Kleparz |
8 |
|
Przedmieście Piasek z Garbarami |
6 |
Prezydentura miasta – przewodniczenie Magistratowi Miasta
Po upadku powstania kościuszkowskiego przywrócono model prezydentury wprowadzony ustawą sejmu grodzieńskiego (por. s. 79). Kadencję powinien kontynuować Filip Nereusz Lichocki, jednak w tym burzliwym czasie opuścił miasto i pełniącym obowiązki prezydenta został radca Maciej Baier – do powrotu i podjęcia obowiązków przez Lichockiego. Reformy ustrojowe w roku 1802 odebrały Magistratowi przymioty przedstawicielskie, reprezentacją stał się Wydział Miejski – kolejny prezydent-burmistrz Dominik Drdatzki i p.o. prezydenta-burmistrz Józef Gollmayer nie przewodniczyli przedstawicielstwu, Wydziałowi Miejskiemu przewodził Benedykt Kubecki.
Podstawowe dla ustroju miasta regulacje prawne
Ustawa sejmu grodzieńskiego z 23 listopada 1793 roku Miasta Wolne Rzeczypospolitej (Volumina 1952); wydane przez Gubernium 30 sierpnia 1802 roku Normy postępowania Magistratu politycznego L.16197 (Chmiel rkps, rozdz. IV)
Główne źródła archiwalne, podstawowa literatura
ANK, Akta Miasta Krakowa, sygn. 29/33/1266–29/33/1276, 29/33/1477; Barwiński 1907; Bąkowski 1892; Chmiel rkps, rozdz. III–IV; Chmiel 1931; Kupczyński 1912; Małecki 1994-I; Rederowa 1962; Noga 2008
Informacje poszerzające w tomach serii Poczet Krakowski
Poczet 2010, s. 38–41, 736, 753–755; Poczet 2013, 225–262, 547–555, 675–827; Poczet 2018, s. 88–93, 95–101, 295–304, 307–316
POCZET RADCÓW, ŁAWNIKÓW I GMINNYCH
W LATACH 1794–1810
Uwaga: schemat „wizytówek” dla spisów poniżej – patrz s. 25, lit. C
MAGISTRAT MIASTA
15 CZERWCA 1794 – 1 WRZEŚNIA 1802
Pełniący obowiązki prezydenta miasta pod czasową nieobecność prezydenta
|
759 (też: 662, 706, 721) Maciej BAIER (BAJER)kupiec wcześniej rajca urzędujący i burmistrz w różnych latach okresu staropolskiego oraz rajca i burmistrz za targowicy radca – p.o. prezydenta miasta 15 czerwca 1794 roku – 5 października 1795 roku radca miejski wykazywany do 1799 roku
|
 |
Prezydent miasta
|
760 (też: 681, 719, 720, 752) Filip Nereusz LICHOCKIprawnik, syndyk miasta we władzach miejskich po Sejmie Czteroletnim oraz za targowicy i sejmu grodzieńskiego, także krótko za powstania kościuszkowskiego; prezydent miasta w roku 1794 i w latach 1794–1802 radca – prezydent miasta 5 października 1795 roku – 1 września 1802 roku
|
 |
Radcy
761
(też: 669, 710, 722 || 847)
Walenty BARTSCH
kupiec
wcześniej rajca urzędujący i burmistrz w różnych
latach okresu staropolskiego oraz rajca za targowicy i sejmu
grodzieńskiego
wykazywany w składzie radców do końca kadencji
762
(też: 668, 711, 723)
Franciszek DZIANOTTI
kupiec
wcześniej rajca urzędujący i burmistrz w różnych
latach okresu staropolskiego oraz rajca za targowicy, we władzach
miejskich także za sejmu grodzieńskiego
w 1795 roku wygaśnięcie mandatu w związku ze
śmiercią w trakcie kadencji
765
(też: 691, 726)
Józef Antoni KUCZEROWICZ
kupiec
win, właściciel kamienicy „Wierzbięcińskiej”
przy ul. Sławkowskiej (obecnie nr 7) i dworku „Na Zawiślu”
w 1792 roku deputowany z Cyrkułu I Krakowskiego
na Zgromadzenie Wyborcze
9 grudnia 1794 roku wygaśnięcie mandatu
w związku ze śmiercią w trakcie kadencji
766
(też: 647, 680, 708, 716, 727, 751)
Jan Wawrzyniec LASKIEWICZ
kupiec
wcześniej rajca urzędujący i burmistrz w różnych latach okresu
staropolskiego, we władzach miejskich także za targowicy, sejmu
grodzieńskiego i powstania kościuszkowskiego
19 kwietnia 1796 roku wygaśnięcie mandatu
w związku ze śmiercią w trakcie kadencji
767
(też: 728 || 874, 882, 919)
Andrzej STANOWSKI
właściciel domu koło kościoła św. Filipa
wcześniej rajca i burmistrz miasta Kleparza
wykazywany w składzie radców do 1798 roku
768
(też: 729, 756)
Franciszek Ksawery WILLANT
aptekarz,
właściciel apteki w kamienicy „Pod Kanarkiem”
w Rynku (obecnie nr 24),
członek Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej
wcześniej we władzach miejskich za sejmu grodzieńskiego
i powstania kościuszkowskiego
wykazywany w składzie radców do końca kadencji
769
(też: 665, 684, 715, 730, 758)
Józef WYTYSZKIEWICZ
dr praw
wcześniej rajca urzędujący i burmistrz w różnych latach okresu staropolskiego oraz we władzach miejskich po Sejmie Czteroletnim,
za targowicy, sejmu grodzieńskiego i podczas powstania kościuszkowskiego
wykazywany w składzie radców do 1799 roku
Radca – jednocześnie wójt
770
(też: 655, 677, 714, 717, 731, 749)
Michał WOHLMAN
kupiec, sekretarz królewski
wcześniej rajca urzędujący i burmistrz w różnych latach okresu staropolskiego, we władzach miasta także po Sejmie Czteroletnim
oraz za targowicy, sejmu grodzieńskiego i powstania kościuszkowskiego, wiceprezydent Krakowa w latach 1792 i 1794
wykazywany w składzie radców do końca kadencji
Radcy dokooptowani w trakcie kadencji
771
(też: 735 || 778)
Józef Antoni FEISTMANTEL
zamieszkały przy Rynku
dotychczasowy ławnik
radca co najmniej od 1798 roku,
wykazywany w składzie radców do końca kadencji
772
(też: 736 || 779)
Wojciech FLORKOWSKI
zamieszkały przy ul. Szlak
dotychczasowy ławnik
radca od 16 marca 1796 roku na miejscu
po zmarłym Franciszku Dzianottim,
wykazywany w składzie radców do końca kadencji
773
(też: 739 || 782, 806, 861)
Benedykt KUBECKI
kupiec, starszy Kongregacji Kupieckiej
dotychczasowy ławnik
radca od 18 maja 1796 roku na miejscu po zmarłym radcy Janie
Wawrzyńcu Laskiewiczu,
wykazywany w składzie radców do końca kadencji
774
(też: 675, 683, 718, 755)
Wojciech TUSZEK (TUSSEK)
kupiec
wcześniej w radzie po Sejmie Czteroletnim oraz za targowicy
i w czasie powstania kościuszkowskiego
radca od 12 grudnia 1794 roku na miejscu po zmarłym radcy Józefie
Antonim Kuczerowiczu, wykazywany w składzie radców do 1800 roku
DEPUTACJA MIEJSKA (ŁAWNICY I GMINNI)
15 CZERWCA 1794 – 1 WRZEŚNIA 1802
Ławnicy składu wyjściowego
775
(też: 686, 732)
Jan BEKIERSKI
pisarz apostolski, tytularny sekretarz królewski
776
(też: 733 || 812)
Franciszek BUGAJSKI
kupiec
777
(też: 734)
Michał DYKTARSKI
778
(też: 735, 771)
Antoni Józef FEISTMANTEL
zamieszkały przy Rynku co najmniej w 1798 roku wygaśnięcie mandatu w związku z powołaniem na radcę
779
(też: 736, 772)
Wojciech FLORKOWSKI
zamieszkały przy ul. Szlak 9 grudnia 1794 roku wygaśnięcie mandatu w związku z powołaniem na radcę
780
(też: 688, 737)
Jakub GIRTLER
w 1792 roku deputowany z Cyrkułu I Krakowskiego na Zgromadzenie Wyborcze
781
(też: 738 || 823)
Antoni KAMIŃSKI
mieszkaniec Kleparza
782
(też: 739, 773 || 806, 861)
Benedykt KUBECKI
kupiec, starszy Kongregacji Kupieckiej 18 maja 1796 roku wygaśnięcie mandatu w związku z powołaniem na radcę
783
(też: 740)
Wawrzyniec MECISZEWSKI
w 1794 roku wójt Cyrkułu III Garbarskiego
784
(też: 741)
Karol TACEL
kupiec, starszy Kongregacji Kupieckiej
785
(też: 742 || 1057, 1100, 1195, 1234, 1253, 1326)
Baltazar TRZCIŃSKI
kupiec
786
(też: 699, 743)
Michał WOTOWSKI
b. rotmistrz i starszy cechów miasta Krakowa
Ławnik dokooptowany w trakcie kadencji
787
(też: 747 || 791, 844, 877)
Maciej WITALSKI
dotychczasowy gminny z Wydziału III Garbary-Piasek
ławnik od 16 marca 1796 roku, być może na miejscu po Wojciechu Florkowskim
Gminni składu wyjściowego
788
(też: 689, 744)
Sebastian GLIXELLI
starszy cechu szklarzy
gminny z Wydziału I Miasto Kraków
odnotowywany do końca kadencji
789
(też: 745)
Sebastian GZEL
starszy cechu kurdybaników
gminny z Wydziału III Garbary-Piasek
przed 23 marca 1796 roku wygaśnięcie mandatu
w związku ze śmiercią w trakcie kadencji
790
(też: 746 || 942, 1000, 1074)
Szczepan LUBOWIECKI
dawny ławnik miasta Kleparza
gminny z Wydziału II Kleparskiego
przed lipcem 1794 roku
wygaśnięcie mandatu w związku z awansem na burmistrza wydziałowego
791
(też: 747, 787 || 844, 877)
Maciej WITALSKI
gminny z Wydziału III
Garbary-Piasek przed 23 marca 1796 roku wygaśnięcie mandatu w związku z objęciem funkcji ławnika
792
(też: 748)
Stanisław ZAWADZKI
zamieszkały przy ul. Mikołajskiej,
rotmistrz miasta Krakowa gminny z Wydziału I Miasto Kraków odnotowywany do końca kadencji
Gminni dokooptowani w trakcie kadencji z powiększeniem składu do liczby 15 co najmniej od 1798 roku
793
-
Florian ALBIŃSKI
zamieszkały na Zamku b. podwójci jurydyki Biskupie gminny odnotowywany od 1798 roku do końca kadencji
794
-
Onufry DZIANOTTI
zamieszkały przy ul. Grodzkiej gminny odnotowywany od 11 grudnia 1795 roku do końca kadencji
795
-
Augustyn HELMUND
zamieszkały przy ul. Szlak gminny odnotowywany od 17 grudnia 1794 roku do końca kadencji
796
(też: 690)
Michał JANISZEWSKI
krawiec gminny odnotowywany od 17 grudnia 1794 roku do końca kadencji
797
(też: 822)
Jan Nepomucen JANIKOWSKI
starszy cechu kotlarskiego gminny odnotowywany od 9 października 1794 roku do końca kadencji
798
-
Wincenty KOWALSKI
zamieszkały przy obecnym pl. Dominikańskim gminny odnotowywany od 17 grudnia 1794 roku do końca kadencji
799
(też: 826)
Ignacy KROMER
b. wójt jurydyki Biskupie gminny od 21 marca 1796 roku na miejscu po Macieju Witalskim odnotowywany do końca kadencji
800
-
Jan KROMER
sekretarz burmistrzowski Wydziału III Garbary-Piasek gminny odnotowywany od 12 sierpnia 1794 roku do końca kadencji
801
-
Marcin KRZYŻANOWSKI
Marcin KRZYŻANOWSKI zamieszkały przy ul. Grodzkiej gminny odnotowywany od 9 października 1794 roku do końca kadencji
802
(też: 704)
Michał LIBROWSKI
b. rajca i burmistrz miasta Kleparza gminny odnotowywany od 11 sierpnia 1794 roku do końca kadencji
803
-
Kazimierz MECISZEWSKI
zamieszkały na Piasku gminny od 21 marca 1796 roku na miejscu po Sebastianie Gzelu odnotowywany do końca kadencji
804
(też: 834)
Wincenty MYSZKOWSKI
zamieszkały na Kleparzu gminny od 21 marca 1796 roku na miejscu po Szczepanie Lubowieckim odnotowywany do końca kadencji
805
(też: 695)
Maycher (Melchior) ROSTAFIŃSKI
podstarszy cechu szklarzy gminny odnotowywany od 10 października 1795 roku do końca kadencji
WYDZIAŁ MIEJSKI (GMINNI)
1 GRUDNIA 1803 – (NAJDALEJ) 30 GRUDNIA 1810
Przewodniczący
|
806 (też: 739, 773, 782 || 861) Benedykt KUBECKIBenedykt KUBECKI kupiec, starszy Kongregacji Kupieckiej reprezentant Krakowa w obrębie murów przewodniczący z tytułem „pierwszy miejski gminny”
|
 |
Członkowie – gminni
807
(też: 853, 1438)
Wojciech BARTYNOWSKI
reprezentant Krakowa w obrębie murów
808
(też: 852)
Franciszek BAJER
reprezentant Krakowa w obrębie murów
809
-
Jerzy BAJER
reprezentant Krakowa w obrębie murów
810
-
Michał BERTOLD
reprezentant przedmieść Kazimierz i Stradom
811
-
Franciszek BERWYŃSKI
reprezentant przedmieść Kazimierz i Stradom
812
(też: 733, 776)
Franciszek BUGAJSKI
kupiec reprezentant Krakowa w obrębie murów
813
-
Wacław BURSIK
reprezentant przedmieścia Garbary-Piasek
814
-
Jan BURYAN
reprezentant przedmieścia Garbary-Piasek
815
-
Wojciech CHACHULSKI
reprezentant Krakowa w obrębie murów
816
-
Wincenty DĄBROWSKI
reprezentant przedmieścia Garbary-Piasek
817
-
Stefan DUNICZ
reprezentant przedmieść Kazimierz i Stradom
818
-
Paweł FANTI
reprezentant Krakowa w obrębie murów
819
-
Józef FIRMAN
reprezentant przedmieść Kazimierz i Stradom
820
(też: 797)
Gotfried GROSS
rzemieślnik – kowal, kotlarz reprezentant Krakowa w obrębie murów
821
-
Józef HELMOND
reprezentant przedmieścia Kleparz
822
(też: 797)
Jan Nepomucen JANIKOWSKI
rzemieślnik – kowal, kotlarz reprezentant Krakowa w obrębie murów
823
(też: 738, 781)
Antoni KAMIŃSKI
reprezentant przedmieścia Kleparz
824
-
Wincenty KASPRZYCKI
reprezentant przedmieścia Kleparz
825
(też: 859)
Walenty KOCHANOWSKI
reprezentant przedmieścia Garbary-Piasek
826
(też: 799)
Ignacy KROMER
reprezentant przedmieścia Garbary-Piasek
827
(też: 860, 907, 927, 952, 1046, 1254, 1406, 1433)
Jan Kanty KRZYŻANOWSKI
reprezentant przedmieścia Kleparz
828
-
Wojciech KUSTOWSKI
reprezentant przedmieścia Garbary-Piasek
829
(też: 954, 999, 1090, 1179, 1224, 1272, 1315, 1343, 1434, 1492, 1520, 1598)
Jan LIBROWSKI
reprezentant przedmieścia Kleparz
830
(też: 863)
Józef MAZURKIEWICZ
reprezentant Krakowa w obrębie murów
831
-
Mateusz MĄCZYŃSKI
reprezentant przedmieść Kazimierz i Stradom
832
(też: 850, 851, 930, 1020, 1059, 1065, 1110)
Antoni MORBITZER
kupiec, ławnik reprezentant Krakowa w obrębie murów
833
-
Maciej MYDLARSKI
reprezentant przedmieść Kazimierz i Stradom
834
(też: 804)
Wincenty MYSZKOWSKI
reprezentant przedmieścia Kleparz
835
-
Franciszek NIEDZIELSKI
reprezentant Krakowa w obrębie murów
836
(też: 1182)
Józef NOWAKOWSKI
reprezentant Krakowa w obrębie murów
837
(też: 869)
Karol OKOŃSKI
reprezentant przedmieść Kazimierz i Stradom
838
-
Maciej OLIWA
reprezentant przedmieść Kazimierz i Stradom
839
-
Józef PTASZYŃSKI
reprezentant przedmieścia Kleparz
840
-
Wacław ROLIK
reprezentant Krakowa w obrębie murów
841
-
Jan STUMMER
reprezentant Krakowa w obrębie murów
842
-
Franciszek WALTER
reprezentant przedmieścia Kleparz
843
-
Wincenty WINIARSKI
reprezentant przedmieść Kazimierz i Stradom
844
(też: 747, 787, 791 || 877)
Maciej WITALSKI
reprezentant Krakowa w obrębie murów
845
(też: 879)
Andrzej WOLFF
reprezentant przedmieść Kazimierz i Stradom
