Łęg

Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie we wschodniej części miasta Krakowa, około  5 km od jego centrum, sąsiadująca z Dąbiem (od 1911 roku z Krakowem), Czyżynami,  Mogiłą oraz przez Wisłę z Rybitwami, a także z Płaszowem (od 1912 roku z  Krakowem).  W 1660 roku odnotowano przysiółek Łęgu pod nazwą Ogłeczyzna, z kolei w XIX wieku  Łęg był czasowo przysiółkiem wsi Czyżyny. W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej  z 1277 roku, nazwa wsi została zapisana w brzmieniu Lang. W innych dawnych zapiskach w postaciach:  Langa (1324), Lang (1470), Lag (1491), Ląk (1529), Łąg (1581), Lęg (1680). Nazwa wsi  od nazw „łąg”, „łęg” oznaczających podmokłe obniżenie terenu, błotniste zarośla.

  Pierwotnie wieś podzielona była między parafie: pw. św. Bartłomieja Apostoła w Mogile,  pw. św. Mikołaja w Krakowie i pw. św. Jakuba Apostoła w Kazimierzu przy Krakowie.  W XVIII wieku część należąca do parafii w Kazimierzu przeszła do tamtejszej parafii pw. Bożego  Ciała. Na przełomie wieków XVIII i XIX wieś odnotowywana już w całości w mogilskiej parafii.  W godle przedstawianym na dziewiętnastowiecznych pieczęciach łąka z lasem liściastym.

  Nieznana z daty lokacja wsi pozostawiła dawne centrum w rejonie dzisiejszej ulicy Sołtysowskiej.  W XIX wieku odnotowywano nazwy pól i rejonów wsi: Grąby, Winnica, Zapusta, Załącze.

  Historycznie wieś była własnością duchowną, skupioną w rękach klasztoru Cystersów  w Mogile. W roku 1324 cystersi mogilscy odstąpili część ról w Łęgu opactwu Cystersów  w Koprzywnicy; mnisi koprzywniccy stali się właścicielami także innych części tej wsi - w roku 1391 sprzedali całość Łęgu opatowi i klasztorowi w Mogile, co potwierdził król Władysław  Jagiełło. Łęg przez wieki był własnością opactwa mogilskiego, z czasem wchodząc do  tak zwanego cysterskiego klucza mogilskiego, który oprócz Mogiły i Łęgu stanowiły: Czyżyny,  Grębałów, Kantorowice, Przewóz, Rybitwy, Wróżenice i Zesławice.

  Przed trzecim rozbiorem gromada Łęg należała do powiatu krakowskiego, po roku 1795  znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. W okresie Księstwa Warszawskiego  wieś miała odrębny status gromadzki, tworząc wraz z Czyżynami wspólną gminę pod  nazwa Czyżyny w ramach departamentu i powiatu krakowskiego. W 1815 roku Łęg wszedł  w granice państwa-miasta Rzeczypospolitej Krakowskiej jako odrębna gromada w składzie  wielowioskowej gminy obwodowej Mogiła, od 1938 roku dystryktu Mogiła. W roku 1846  wieś powróciła jako gromada pod zabór austriacki. Na początku okresu autonomicznego, od  1866 roku, utraciła odrębność ustrojową i została przyłączony do gminy Czyżyny jako przysiółek  tej wsi. Stan ten trwał do lat 80. XIX wieku, kiedy to Łęg został ponownie wyodrębniony  i usytuowany jako gmina jednostkowa. Ten status przetrwał do czasów II Rzeczypospolitej,  do roku 1933. W 1934 roku dotychczasowa gmina Łęg przekształcona została w gromadę  w ramach gminy zbiorczej Mogiła.

  W roku 1941 znajdujący się w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim Generalnego  Gubernatorstwa Łęg (liczący wówczas 4,40 km² i 1377 mieszkańców) włączony  został do granic Krakowa, do jego V obwodu administracyjnego, jako XLV dzielnica katastralna  miasta.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej XIV Czyżyny. 

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Łęg, przysiółek do Mogiły i Czyżyn, powiat krakowski, parafia w Mogile, leży na lewym  brzegu Wisły i graniczy na północ z Mogiłą, na zachód z Beszczem [ówcześnie już w granicach  Krakowa], a na południowy wschód z Czyżynami. Był już za Długosza i płacił  dziesięciny do klasztoru cystersów w Mogile. 

Pieczęć majestatowa Władysława Jagiełły to bez  wątpienia, obok pieczęci sporządzonej dla Przemysła  II przy okazji jego koronacji królewskiej  w 1295 roku, najwybitniejszy zabytek sfragistyczny polskiego  średniowiecza, tak pod względem artystycznym,  jak i ideowym. Wzorowana być może na pieczęci majestatowej  Wacława IV czeskiego, licząca 122 mm średnicy,  przedstawia monarchę w koronie na głowie trzymającego  w prawym ręku berło, w lewym zaś jabłko panowania, zasiadającego  na gotyckim tronie skrzyniowym zwieńczonym  bogato zdobionym baldachimem. Na zaplecku tronu  widoczna jest tkanina w rąby. W każdym z pól umieszczony  został heraldyczny orzeł. Postać władcy, stanowiąca  centrum tego przedstawienia, nieprzypadkowo otoczona  została przez artystę ośmiołukową rozetą. W półkoliście  zamkniętych sferach rozmieszczono siedem tarcz herbowych  podtrzymywanych przez wyłaniające się znad ich  głowic anioły (sferę ósmą, ponad królewską głową, wypełnia  motyw architektoniczny zamykający baldachim). Na  wspomnianych tarczach znalazły się godła herbów państwowych  i ziemskich. Poczynając od strony lewej (prawej  heraldycznej) i kierując się ruchem odwrotnym do ruchu  wskazówek zegara, rozpoznać można następujące herby:  1. ukoronowany Orzeł Biały – herb Królestwa Polskiego,  2. ukoronowana głowa wołu z obręczą w nozdrzach – herb  Wielkopolski, 3. połulew–połuorzeł pod koroną – herb  Kujaw, 4. wspięty ukoronowany lew – herb Rusi, 5. ukoronowana  głowa brodatego męża – herb ziemi dobrzyńskiej, 

6. tarcza dzielona w słup, pole prawe podzielone poziomymi  pasami, pole lewe wypełnione gwiazdami – herb ziemi  sandomierskiej, 7. jeździec na galopującym polu z uniesionym  w dłoni mieczem – Pogoń – herb Wielkiego Księstwa  Litewskiego. Godła dwóch herbów państwowych, otwierających  i zamykających ów wieniec, zgodnie z zasadami kurtuazji  heraldycznej zwrócone są w stronę zasiadającego na  tronie króla, głowy państwa (caput regni) i najważniejszej  w nim osoby, stanowiącej jego symboliczny zwornik. Opisaną  wyżej kompozycję otacza legenda wykonana gotycką  minuskułą w brzmieniu: s(igillum) wladislaus dei gra(tia)  rex polonie n(ec) no(n) t(er)raru(m) cracouie sa(n)domirie  syradie la(nci)cie cuyauie litwanie p(ri)nceps sup(re)m(us)  pomoranie russieq(ue) d(omi)n(us) [et] he(re)s [et cetera],  czyli: „Pieczęć Władysława z łaski Boga króla Polski, a także  ziem krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej,  Kujaw, najwyższego księcia Litwy, pana i dziedzica  Pomorza oraz Rusi”. 

  Pieczęć majestatowa Władysława Jagiełły jest pierwszym  znanym przykładem użycia w polskiej sfragistyce powstałego  około połowy XIV wieku i stanowiącego wizualną  reprezentację państwa zespołu herbów ziemskich towarzyszących  postaci tronującego władcy. Nieprzypadkowy  wydaje się również czas sporządzenia tej pieczęci, kiedy  w końcu stulecia XIV pod berłem Władysława Jagiełły  połączone zostały dwa organizmy – Królestwo Polskie  i Wielkie Księstwo – i kiedy otwarty został nowy rozdział  w ich wspólnej odtąd historii.