Kurdwanów

Dawna wieś po prawej stronie Wisły, obecnie w południowej części miasta Krakowa,  około 6 km od jego centrum, przy starym trakcie do Myślenic (dzisiejsza ulica  Myślenicka), sąsiadująca z Łagiewnikami, Wolą Duchacką, Piaskami Wielkimi,  Rajskiem, Swoszowicami i Jugowicami. Aż do włączenia wsi do Krakowa wyróżniano w jej  obrębie Kurdwanów Górny, w zachodniej części wsi (należącej do wikariuszy kartedralnych),  oraz Kurdwanów Dolny, w części wschodniej (należącej do duchaków).

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1252 roku, nazwa wsi została zapisana  w brzmieniu Curduanow. W innych dawnych zapiskach w postaciach: Kurdwano (1375), Curdwanow  (1470), Cordwanowicze (1487), Kurdwanów Górny i Kurdwanów Dolny (od przełomu  XV/XVI wieku), Kurdwanów (od XIX wieku). Nazwa wsi pochodzi od nazwy osobowej „Kurdwan”  lub od terminu „kurdyban” oznaczającego ozdobnie wyprawioną kozią skórę.

  Kurdwanów przez wieki należał do parafii pw. św. Jakuba Apostoła w Kazimierzu przy  Krakowie, po roku 1804 włączony został do parafii pw. Przemienienia Pańskiego we Wróblowicach. Znana z połowy XIX wieku pieczęć zawierała symbol „I K”, pieczęć z okresu  II Rzeczypospolitej zaś orła według rysunku godła państwowego.

  Wieś lokowana na prawie niemieckim przed rokiem 1397, za panowania króla Władysława  Jagiełły; lokacja powtórzona lub potwierdzona w 1464 roku przez Kazimierza Jagiellończyka. Wytyczono  wówczas centrum w rejonie dzisiejszej ulicy Cechowej i dokonano łanowego rozłogu  pól. W XIX wieku odnotowywano nazwy pól i rejonów wsi: Niwa Wydymacz, Łowienice, Strugi.

  Historycznie wieś była własnością duchowną. W 1252 roku norbertanki ze Zwierzyńca  sprzedały ją klasztorowi Cystersów w Szczyrzycu, w 1302 roku zachodnia część wsi  przeszła z rąk  prywatnych na rzecz wikariuszy katedry krakowskiej. W 1388 roku część wsi należała do Andrzeja  Wierzynka, w roku 1428 sprzedana została klasztorowi św. Ducha – stanowiła własność duchacką  do XVIII wieku. Po sekularyzacji pod koniec XVIII stulecia obie części, zarówno ta należąca do  duchaków, jak i ta pozostająca w pieczy wikariuszy katedralnych, przeszły w ręce prywatne.

  Przed rozbiorami gromada Kurdwanów należała do sięgającego na północ po Wisłę powiatu  szczyrzyckiego, po roku 1772 znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule wielickim,  od 1782 roku w cyrkule bocheńskim. W okresie Księstwa Warszawskiego wieś miała  odrębny status gromadzki w ramach departamentu i powiatu krakowskiego. W 1815  roku  Kurdwanów powrócił jako gromada (od 1856 roku gmina) pod zabór austriacki, do cyrkułu  bocheńskiego. W okresie autonomii galicyjskiej, od 1866 roku, wieś mająca status gminy jednostkowej  należała do powiatu wielickiego, od 1896 roku do powiatu podgórskiego – stan ten  przetrwał do czasów II Rzeczypospolitej, do roku 1923, kiedy to Kurdwanów objęty został  powiatem krakowskim. W 1934 roku gminę Kurdwanów przekształcono w gromadę  w ramach  wielowioskowej gminy zbiorczej Piaski Wielkie.

  W roku 1941 znajdujący się w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim Generalnego  Gubernatorstwa Kurdwanów (liczący wówczas 3,46 km² i 1256 mieszkańców) włączony  został do granic Krakowa, do jego X obwodu administracyjnego, jako LII dzielnica katastralna.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej XI Podgórze Duchackie.

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902: 

Kurdwanów Górny i Dolny, dwie wsie w powiecie wielickim, parafia we  Wróblowicach; leżą  w okolicy pagórkowatej, 8,6 km na południe od Wieliczki. Kurdwanów Dolny ma 256  a Górny  147 mieszkańców rzymsko-katolickich. Właścicielem obszaru większej posesji w Kurdwanowie  Dolnym jest p. Franciszek Biberstein-Starowiejski, w Kurdwanowie Górnym był Józef Szujski.