A+ A A-
Tom:
strona:

Kostrze

Zobacz również

Dawna wieś po prawej stronie Wisły, obecnie w zachodniej części miasta Krakowa,  około 6,5 km od jego centrum, przy starym trakcie do Tyńca (dzisiejsza ulica  Tyniecka), sąsiadująca z przez Wisłę z Bielanami i Przegorzałami, natomiast po  swojej stronie rzeki z Bodzowem, Pychowicami, Skotnikami i Tyńcem. Jej przysiółkiem było  Koło Tynieckie, w pierwszej połowie XIX wieku sytuowane jako odrębna wieś.

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1402 roku, nazwa wsi została zapisana  w brzmieniu Costrzecz. W innych dawnych zapiskach w postaciach: Kostrecz (1426),  Kostrzyecz  (1470), Kosthrzecz (1494), Kostrzec, Kostrze (1680). Nazwa wsi jest nazwą topograficzną,  określającą teren porośnięty roślinami zwanymi „kostr” („kostra”). Nazwa przysiółka „Koło  Tynieckie” od kolistego kształtu starorzecza Wisły – wiśliska.

  Wieś należała do parafii pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tyńcu. Na pieczęciach  znanych od początku XIX wieku godło wsi z wizerunkiem końskiej głowy. W okresie samodzielności  Koła Tynieckiego w pierwszej połowie XIX wieku odnotowane godło pieczętne  w postaci koła od wozu.

  Nieznana z daty lokacja wsi na prawie niemieckim, o czym świadczy pierwotnie placowy  układ centrum zabudowy w rejonie dzisiejszych ulic Falistej i Widłakowej oraz niwowy rozłóg  pól. Odnotowywane w XIX wieku nazwy niw i rejonów Kostrza: Miejscowa, Zaciernie,  Zajeziorze, Siedliska, Dąbrowa; w Kole Tynieckim nazwy: Doły, Zagrodzie, Przededworze.

  Historycznie wieś była własnością mieszaną. W 1402 roku należała do Jana Tęczyńskiego,  w połowie XVI wieku przeszła z rąk Tęczyńskich na własność benedyktynów, którzy po  południowej stronie wsi założyli folwark. W 1897 roku w wyniku sekularyzacji wieś  przeszła  na własność Funduszu Religijnego i tą drogą w ręce prywatne. W miejsce folwarku powstał  zespół dworski – zachowany w kształcie po przebudowie w 1936 roku.

  Przed rozbiorami gromada Kostrze należała do sięgającego na północ po Wisłę powiatu  szczyrzyckiego, po roku 1772 znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule wielickim, od  1782 roku w cyrkule myślenickim. W okresie Księstwa Warszawskiego wieś miała odrębny  status gromadzki w ramach departamentu i powiatu krakowskiego. W 1815 roku Kostrze  powróciło jako gromada (od 1856 roku gmina) pod zabór austriacki, do cyrkułu myślenickiego,  w 1819 roku przekształconego w cyrkuł wadowicki. W okresie autonomii galicyjskiej,  od 1866 roku, wieś mająca status gminy jednostkowej należała do powiatu wielickiego, od  1896 roku do powiatu podgórskiego – stan ten przetrwał do czasów II Rzeczypospolitej, do  roku 1923, kiedy to Kostrze objęte zostało powiatem krakowskim. W 1934 roku gminę Kostrze  przekształcono w gromadę w ramach wielowioskowej gminy zbiorczej Tyniec.

  W roku 1941 znajdujące się w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim Generalnego  Gubernatorstwa Kostrze (liczące wówczas 4,44 km² i 657 mieszkańców) włączone  zostało do granic Krakowa, do jego VI obwodu administracyjnego, jako XXX dzielnica katastralna.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej VIII Dębniki.

 

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Kostrze, wieś, powiat wielicki, przy drodze z Podgórza do Tyńca, w okolicy falistej,  239 m npm, należy do parafii rzymsko-katolickiej w Tyńcu, a urzędu pocztowego i sądu  powiatowego w Skawinie. Liczy 351 mieszkańców rzymsko-katolickich.  Koło Tynieckie, w powiecie wielickim, należy do parafii rzymsko-katolickiej w Tyńcu. Leży  na prawym brzegu Wisły, która tutaj tworzy bardzo silny skręt i przy drodze z Podgórza  do Tyńca; ma 38 mieszkańców rzymsko-katolickich.

Z ksiąg gruntowych obszaru apelacji krakowskiej strona ze sporządzonego w 1847 roku protokołu ustalenia granic – tu fragment
zawierający potwierdzenie przez władze dominialne i gminne granicy pomiędzy Kostrzem a Bielanami
(Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. WM 562, s. 232)
Z ksiąg gruntowych obszaru apelacji krakowskiej strona ze sporządzonego w 1847 roku protokołu ustalenia granic – tu fragment zawierający potwierdzenie przez władze dominialne i gminne granicy pomiędzy Kostrzem a Bielanami (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. WM 562, s. 232)
(1820)
Odciski pieczęci urzędowych Kostrza
z lat 1820 i 1886, Koła Tynieckiego
z 1843 roku (wówczas samodzielnego
administracyjnie) oraz odcisk pieczęci
z 1847 roku dominium tynieckiego obejmującego
także Kostrze i Koło Tynieckie
(CPAHU we Lwowie, sygn. fond 20, opis 1,
sprawa 264; Archiwum Opactwa Benedyktynów
w Tyńcu, sygn. 5/2/4/10; Archiwum
Narodowe w Krakowie, sygn. K. Krak.
op. 68, s. 14; sygn. WM 563a, nlb.)
(1820) Odciski pieczęci urzędowych Kostrza z lat 1820 i 1886, Koła Tynieckiego z 1843 roku (wówczas samodzielnego administracyjnie) oraz odcisk pieczęci z 1847 roku dominium tynieckiego obejmującego także Kostrze i Koło Tynieckie (CPAHU we Lwowie, sygn. fond 20, opis 1, sprawa 264; Archiwum Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, sygn. 5/2/4/10; Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. K. Krak. op. 68, s. 14; sygn. WM 563a, nlb.)
Poświadczony przez sołtysa odpis uchwały rady gromadzkiej Kostrza podjętej w 1938 roku
w rutynowej sprawie sprzedaży gruntu gromadzkiego
(Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/1023/33, nlb.)
Poświadczony przez sołtysa odpis uchwały rady gromadzkiej Kostrza podjętej w 1938 roku w rutynowej sprawie sprzedaży gruntu gromadzkiego (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/1023/33, nlb.)
(1886)
Odciski pieczęci urzędowych Kostrza
z lat 1820 i 1886, Koła Tynieckiego
z 1843 roku (wówczas samodzielnego
administracyjnie) oraz odcisk pieczęci
z 1847 roku dominium tynieckiego obejmującego
także Kostrze i Koło Tynieckie
(CPAHU we Lwowie, sygn. fond 20, opis 1,
sprawa 264; Archiwum Opactwa Benedyktynów
w Tyńcu, sygn. 5/2/4/10; Archiwum
Narodowe w Krakowie, sygn. K. Krak.
op. 68, s. 14; sygn. WM 563a, nlb.)
(1886) Odciski pieczęci urzędowych Kostrza z lat 1820 i 1886, Koła Tynieckiego z 1843 roku (wówczas samodzielnego administracyjnie) oraz odcisk pieczęci z 1847 roku dominium tynieckiego obejmującego także Kostrze i Koło Tynieckie (CPAHU we Lwowie, sygn. fond 20, opis 1, sprawa 264; Archiwum Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, sygn. 5/2/4/10; Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. K. Krak. op. 68, s. 14; sygn. WM 563a, nlb.)
(1843)
Odciski pieczęci urzędowych Kostrza
z lat 1820 i 1886, Koła Tynieckiego
z 1843 roku (wówczas samodzielnego
administracyjnie) oraz odcisk pieczęci
z 1847 roku dominium tynieckiego obejmującego
także Kostrze i Koło Tynieckie
(CPAHU we Lwowie, sygn. fond 20, opis 1,
sprawa 264; Archiwum Opactwa Benedyktynów
w Tyńcu, sygn. 5/2/4/10; Archiwum
Narodowe w Krakowie, sygn. K. Krak.
op. 68, s. 14; sygn. WM 563a, nlb.)
(1843) Odciski pieczęci urzędowych Kostrza z lat 1820 i 1886, Koła Tynieckiego z 1843 roku (wówczas samodzielnego administracyjnie) oraz odcisk pieczęci z 1847 roku dominium tynieckiego obejmującego także Kostrze i Koło Tynieckie (CPAHU we Lwowie, sygn. fond 20, opis 1, sprawa 264; Archiwum Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, sygn. 5/2/4/10; Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. K. Krak. op. 68, s. 14; sygn. WM 563a, nlb.)
(1847)
Odciski pieczęci urzędowych Kostrza
z lat 1820 i 1886, Koła Tynieckiego
z 1843 roku (wówczas samodzielnego
administracyjnie) oraz odcisk pieczęci
z 1847 roku dominium tynieckiego obejmującego
także Kostrze i Koło Tynieckie
(CPAHU we Lwowie, sygn. fond 20, opis 1,
sprawa 264; Archiwum Opactwa Benedyktynów
w Tyńcu, sygn. 5/2/4/10; Archiwum
Narodowe w Krakowie, sygn. K. Krak.
op. 68, s. 14; sygn. WM 563a, nlb.)
(1847) Odciski pieczęci urzędowych Kostrza z lat 1820 i 1886, Koła Tynieckiego z 1843 roku (wówczas samodzielnego administracyjnie) oraz odcisk pieczęci z 1847 roku dominium tynieckiego obejmującego także Kostrze i Koło Tynieckie (CPAHU we Lwowie, sygn. fond 20, opis 1, sprawa 264; Archiwum Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, sygn. 5/2/4/10; Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. K. Krak. op. 68, s. 14; sygn. WM 563a, nlb.)
Archiwum Narodowe w Krakowie
Urząd Miasta
Bbilioteka Jagielońska
Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności