DYPLOM I JEGO WRĘCZENIE
Czym innym jest nadanie tytułu, czym innym przekazanie dyplomu poświadczającego ten fakt – należy bardzo wyraźnie odróżnić te dwa akty. Pierwszy to wyraz woli władz miejskich wyrażony przez nie w stosownej uchwale. Wyróżniony staje się honorowym obywatelem miasta z chwilą jej podjęcia przez Radę. Drugi akt, przekazanie dyplomu, stanowi tylko urzędowe, oficjalne, a jednocześnie uroczyste co do formy potwierdzenie nadania tytułu.
Nawet gdyby z jakichkolwiek przyczyn owo przekazanie nie nastąpiło lub udokumentowanie tego aktu byłoby wątpliwe, nie wpływałoby to na zaistnienie i ważność samego nadania tytułu. O honorowym obywatelstwie decyduje jego nadanie w formie uchwały, a nie poświadczenie w formie dyplomu. Identycznie jest w przypadku medalu „Cracoviae Merenti”, o czym będzie mowa w odpowiednim miejscu.
Tylko wyjątkowo nadanie tytułu i wręczenie dyplomu następowało bezpośrednio po sobie, w tym samym dniu. Regułą był i jest czasowy odstęp, czasem sięgający wielu miesięcy, co powoduje, że nie tylko dzienne, ale wręcz roczne daty tych zdarzeń są różne. Błędem jest utożsamianie tych dwóch aktów, z czym mamy do czynienia w wielu relacjach dziennikarskich czy pamiętnikarskich.
Dyplomy towarzyszące udzieleniu honorowego obywatelstwa stosowano od narodzin tego wyróżnienia w Wolnym Mieście Krakowie, tj. od roku 1818.
W uchwałach nadających ten tytuł można spotkać zapisy, którymi Senat Rządzący dyplomata […] wygotować rozkazał lub wydać rozkazał. Wykonanie dyplomu spoczywało na senackiej kancelarii – senackim biurze pomocniczym. W trakcie opracowywania tego tomu zespołowi redakcyjnemu udało się odnaleźć oryginał dyplomu wręczonego w 1818 r. Karolowi Arnoldowi – dokument ten znajduje się w Oslo u rodziny uhonorowanego. Z tego źródła pozyskano prezentowaną tu reprodukcję, a dzięki temu kontaktowi oraz staraniom dr. Michała Niezabitowskiego oryginał dyplomu powrócił do Krakowa, zakupiony przez Muzeum Krakowa.
Na tej podstawie stwierdzić można, że przynajmniej w początkowej fazie istnienia Wolnego Miasta Krakowa dyplom honorowego obywatelstwa w swojej formie nawiązywał bezpośrednio do tradycyjnych, średniowiecznych jeszcze aktów pergaminowych opatrzonych przywieszaną pieczęcią, z treścią zapisaną po łacinie.
Kolejne dwa z najstarszych zachowanych dyplomów, tj. egzemplarze wykonane w 1850 r. lub na początku 1851 r. dla Andrzeja Ettmayera d’Adelsburg oraz w 1858 r. dla Andrzeja Seidlera, reprezentują okres zaboru przed autonomią. Aktualna jest nadal forma rolowanego aktu pergaminowego z przywieszoną pieczęcią, jednakże całkowitej zmianie ulega estetyka – dyplomy stają się małymi dziełami sztuki. Ich bogata iluminacja utrzyma się w okresie autonomicznym, ale one same ewoluują – będą to karty wkładane do zdobnych okładzin, których wykonanie z czasem będzie mogło skutecznie konkurować z wykończeniem samego aktu.
Współcześnie dyplomy honorowego obywatelstwa to stylowo wypisane karty czerpanego papieru o wymiarach 35 × 47 cm, podpisane przez prezydenta miasta i przewodniczącego Rady Miasta Krakowa, umieszczone w okładzinach z tłoczonym herbem Krakowa.
Poniżej przegląd różnych form dyplomu – w pełnym przekroju dziejowym, od roku 1818 po czasy nam współczesne. Rzecz jasna to tylko wybór z i tak ograniczonego kręgu tych dyplomów historycznych, które przetrwały do naszych czasów i są dostępne. Pomimo tego próbkę tę można uznać za w pełni reprezentatywną.
Najstarszy znany dyplom honorowego obywatelstwa miasta Krakowa – oryginał pergaminowego dokumentu wystawionego przez Senat WMK w 1818 r. dla obdarzonego tytułem w tymże roku Karola Arnolda (patrz s. 192–193); dyplom zachował się do naszych czasów w norweskim Oslo, w zbiorach prywatnych potomków uhonorowanego, obecnie po dokonanym zakupie w Muzeum Krakowa. Poniżej jego tekst (tłum. z jęz. łac. M. Starzyński):
My, prezes i senatorowie Wolnego, Niepodległego i Ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu, pewność czynów dokonanych przez Karola Arnolda z Frankfurtu szlachetnie i pełnych człowieczeństwa, który 5 lipca 1817 r., gdy zobaczył młodzieńca tonącego w Wiśle, narażając własne życie, ocalił go od zbliżającej się śmierci i przywrócił ojczyźnie, uznajemy. Zobowiązani zaś w imieniu społeczności miasta Krakowa potwierdzamy, że postanowiliśmy wspomnianego męża, pana Karola Arnolda, włączyć do grona obywateli Wolnego Miasta Krakowa, nadając mu prawo miejskie i wszelkie wolności, które zostały przyznane mocą traktatu wiedeńskiego 3 maja 1815 r. przez trzech jego sygnatariuszy ku pożytkowi mieszkańców Wolnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu. Działo się za wiedzą Senatu dnia 17 lipca w roku Zbawienia tysiąc osiemset osiemnastym, trzecim naszej Republiki.
Dyplom ten podpisali Stanisław Wodzicki, prezes Senatu WMK, oraz Jacek Piotr Mieroszewski, senator dożywotni i sekretarz generalny Senatu WMK. Przy dyplomie odciśnięta w czerwonym wosku pieczęć wielka Senatu WMK, zamknięta w metalowej puszce.
Drugi z rzędu najstarszych znanych dyplomów honorowego obywatelstwa miasta Krakowa – oryginał pergaminowego dokumentu wystawionego przez Radę Miasta Krakowa w 1850 r. dla Andrzeja Ettmayera d’Adelsburg (patrz s. 246–247); dyplom iluminowany przez Hipolita Zajączkowskiego, przechowywany w prywatnych zbiorach potomka uhonorowanego.
 |
||
 |
 |
 |
|
Z dyplomu honorowego obywatelstwa Andrzeja Ettmayera d’Adelsburg z 1850 r. powiększenie umieszczonej tam panoramy – widok z podgórskiego brzegu Wisły na rzekę i most cesarza Franciszka Józefa I, zwany później Mostem Podgórskim (otwarty w 1850 r., zburzony w 1925 r., na jego murowanych przyczółkach spoczywa obecnie kładka o. Bernatka); w tle zabudowania Kazimierza, z prawej strony widoczny kościół pw. Bożego Ciała. Autorem iluminacji był Hipolit Zajączkowski. Niżej z prawej strony przywieszona do tego dyplomu pieczęć: wieko metalowej puszki pieczętnej z herbem Krakowa oraz puszka otwarta, z widocznym odciskiem w zielonym wosku pieczęci miejskiej – z tych samych zbiorów, co i dyplom. Z lewej strony metalowy stempel tej właśnie pieczęci Rady Miejskiej Krakowa zachowany w zbiorach Archiwum Narodowego w Krakowie, w użyciu w latach 1848–1853, tu dla ułatwienia odczytania w zwierciadlanym odbiciu. |
||
Trzeci z rzędu najstarszych znanych dyplomów honorowego obywatelstwa miasta Krakowa – oryginał pergaminowego dokumentu wystawionego dla Andrzeja Seidlera (patrz s. 250–251) w 1858 r. przez ówczesną reprezentację miejską w postaci Magistratu i Wydziału Miejskiego, zwanego też Radą Obywatelską; przechowywany w zbiorach Muzeum Krakowa.
Z wystawionego w 1858 r. dyplomu honorowego obywatelstwa Andrzeja Seidlera powiększenie umieszczonej tam panoramy – widok Krakowa ze stoku wzgórza bł. Bronisławy, gdzie podnóże Lasu Wolskiego, Błonia i miasto z dominującymi kościołem Mariackim, kościołem św.św. Apostołów Piotra i Pawła oraz Wawelem, za którym widoczny kopiec Kraka.
 |
 |
 |
|
Na tej stronie przód okładki dyplomu oraz dyplom wręczony księciu Władysławowi Czartoryskiemu (patrz s. 272–273) w ślad za nadanym przez Radę Miejską w 1880 r. tytułem honorowego obywatela Krakowa; dyplom iluminowany przez Stanisława Eliasza Radzikowskiego; przechowywane w zbiorach Biblioteki Książąt Czartoryskich w Krakowie. |
||
 |
 |
 |
 |
|
Na następnej stronie przód okładki dyplomu oraz dyplom wręczony Mikołajowi Zyblikiewiczowi (patrz s. 274–275) w związku z nadanym przez Radę Miejską w 1881 r. tytułem honorowego obywatela Krakowa; dyplom iluminowany przez Stanisława Eliasza Radzikowskiego; przechowywane w zbiorach Archiwum Narodowego w Krakowie. |
|
 |
 |
 |
 |
|
Na poprzedniej stronie przód wyłożonej atłasem okładki dyplomu oraz dyplom wręczony Janowi Matejce (patrz s. 278–279) po nadaniu przez Radę Miejską w 1882 r. tytułu honorowego obywatela Krakowa; w 1892 r. uhonorowany zwrócił tytuł i dyplom władzom miasta; przechowywane w Archiwum Narodowym w Krakowie. |
|
 |
Na tej stronie przód okładki dyplomu oraz dyplom wręczony Władysławowi Żeleńskiemu (patrz s. 296–297) w związku z nadanym przez Radę Miejską w 1912 r. tytułem honorowego obywatela Krakowa; przechowywane w zbiorach Muzeum Krakowa. |
 |
 |
 |
 |
|
Fotografie przodu skórzanej oprawy oraz metalowego dyplomu wręczonego Józefowi Piłsudskiemu (patrz s. 368–369) w związku z nadanym przez Radę Miejską w 1933 r. tytułem honorowego obywatela Krakowa. Dyplom miał formę srebrnej płyty o wymiarach 25 x 36,5 cm, na niej wyryto złocony napis z podpisem i pieczęcią prezydenta miasta. Był on złożony w srebrnej kasecie mającej u góry szklane, ornamentowe wieko. Z kolei ta całość złożona była w bogato zdobionej oprawie – pudle wyklejonym skórą w technice kurdybanowej. Projektantami kompletu byli Kazimierz Witkiewicz i inż. Eugeniusz Tor, wykonano go w pracowniach Miejskiego Muzeum Przemysłowego. Po wręczeniu dyplom w kasecie i oprawie przechowywany był w warszawskim Belwederze, od 1934 r. w salach gromadzących pamiątki po Józefie Piłsudskim; prawdopodobnie przepadł już we wrześniu 1939 r. Prezentowane zachowane fotografie pochodzą ze zbiorów Archiwum Narodowego w Krakowie. |
|
 |
Na tej stronie przód okładki dyplomu oraz dyplom wręczony ks. Adamowi Stefanowi księciu Sapieże (patrz s. 370–371) w ślad za nadanym przez Radę Miejską w 1937 r. tytułem honorowego obywatela Krakowa; przechowywane w Archiwum Metropolitalnym w Krakowie. |
 |
|
 |
 |
 |
 |
|
Na następnej stronie przód okładki dyplomu oraz dyplom wręczony Ludwikowi Solskiemu (patrz s. 374–375) po nadaniu przez Miejską Radę Narodową w 1951 r. tytułu honorowego obywatela Krakowa; przechowywane w Muzeum Krakowa. |
|
|
Na tej stronie zachowany na fotografii przód okładki dyplomu oraz kopia dyplomu wręczonego Ludvíkowi Svobodzie (patrz s. 380–381) po nadaniu przez Radę Narodową Miasta Krakowa w 1969 r. tytułu honorowego obywatela Krakowa (tytuł anulowano w 1992 r.); fotografia i kopia dyplomu z Archiwum Zakładowego Urzędu Miasta Krakowa. |
|
 |
 |
|
Na następnej stronie wzór okładki dyplomów honorowego obywatelstwa stosowany w latach 1990–1991 (z wyjątkiem umieszczonego w tubie dyplomu dla Sławomira Mrożka) oraz kopie dyplomów towarzyszących nadanym w tych latach tytułom honorowych obywateli Krakowa; wzór okładki z Kancelarii Prezydenta Urzędu Miasta Krakowa, kopie dyplomów przechowywane w Muzeum Krakowa. |
|
 |
 |
 |
 |
  |
U góry wzór okładki dyplomów honorowego obywatelstwa w użyciu od roku 1993, niżej kopie dyplomów towarzyszących nadanym tytułom honorowych obywateli Krakowa: – z lewej strony kopia dyplomu według wzoru stosowanego w latach 1993–2015, – z prawej strony kopia dyplomu według wzoru stosowanego od roku 2018. Wzór okładki z Kancelarii Prezydenta Urzędu Miasta Krakowa, kopie dyplomów przechowywane w Muzeum Krakowa.
|
 |
 |
 |
||
|
Metalowe stemple do wyciskania ozdobnych pieczęci na uroczystych dokumentach miejskich, w tym dyplomach honorowego obywatelstwa – oparte na wzorze najstarszej pieczęci Krakowa z 1812 r., stosowane w czasach galicyjskich; w tym celu wykonywano rekonstrukcje wspomnianej najstarszej pieczęci Krakowa; powyżej po prawej stronie zachowany w Archiwum Narodowym w Krakowie stempel będący taką rekonstrukcją z roku 1895 (widok od przodu ukazano w zwierciadlanym odbiciu). Po prawej stronie taka rekonstrukcja z czasów współczesnych – od 1993 r.; wszystkie dyplomy honorowego obywatelstwa pieczętowane są stemplem wykonanym dla Urzędu Miasta Krakowa na początku lat 90. XX w. |
||||
 |
 |
 |
||
Różne warianty użycia na dyplomach honorowego obywatelstwa stempli rekonstruujących najstarszą pieczęć miejską z 1312 r. – odciśnięcia w tuszu, pieczęcie „opłatkowe”, to jest wyciśnięte na podkładzie naklejanym na dokument, pieczęcie bezpośrednio wyciskane na pergaminie dokumentu, w końcu pieczęcie także wyciskane bezpośrednio, ale z użyciem folii zdobiącej. |
||||
Niewiele wiemy o formach przekazywania uhonorowanym dyplomów w czasach Wolnego Miasta Krakowa. Nie wiadomo, czy nadawano temu uroczysty charakter i jak kształtował się w tym zakresie zwyczaj. Dwie publikowane tutaj notki prasowe z ówczesnej „Gazety Krakowskiej” wskazują na osobiste wręczanie dyplomu przez prezesa Senatu oraz na formę wysyłkową. Ta ostatnia mogła być stosowana szczególnie w 1819 r., gdy organ ten uwikłał się w honorowanie tytułem obywatelskim na zakończenie prac demarkacyjnych, doprowadzając do pewnej „inflacji” godności, co wcześniej już opisano. W każdym razie z tego okresu dalej idących szczegółów brak.
  |
  |
|
W poszukiwaniu form przekazywania dyplomów honorowego obywatelstwa za czasów Wolnego Miasta Krakowa: w notce prasowej z „Gazety Krakowskiej” z 1818 r., nr 75, informacja, że członkom Komisji Organizacyjnej Józefowi Swéerts-Sporkowi, Ignacemu Miączyńskiemu i Ernestowi Wilhelmowi von Reibnitzowi, którym honorowe obywatelstwa Senat nadał 12 sierpnia 1818 r., dyplomy wręczył prezes Senatu Rządzącego Stanisław Wodzicki 18 września tegoż roku; z kolei w notce z „Gazety Krakowskiej” z 1820 r., dodatku do nr. 17, zawarta jest na końcu informacja, że dyplomy honorowych obywatelstw nadanych przez Senat 17 sierpnia 1819 r. Wolfgangowi von Zollernowi, Ferdynandowi Leonowi von Pressenowi i Emanuelowi Lipowskiemu zostały przez Senat przesłane do rąk uhonorowanych. |
|
Zachowany materiał źródłowy pozwala więcej powiedzieć o wręczeniach dyplomów w następnych okresach historycznych, począwszy od 1850 r. Otóż dla całego okresu galicyjskiego oraz II Rzeczypospolitej ukształtowała się praktyka, w której dominowało ustanawianie specjalnych delegacji miejskich, które przekazywały wyróżnionemu dyplom. Zazwyczaj delegację taką formowała sama Rada Miejska. Na jej czele stawał – to także reguła – aktualny prezydent miasta (warto przypomnieć, że od 1866 r. jednocześnie przewodniczył on Radzie). Delegacja udawała się do uhonorowanego, najczęściej do siedziby jego urzędowania zlokalizowanej w Krakowie, Lwowie lub Wiedniu (znanym nam wyjątkiem była delegacja do Holeszowa na Morawach w związku z nadaniem w 1863 r. tytułu Antonowi Rygerowi).
Zdarzało się, że upoważnieni przez Radę jej przedstawiciele wręczali dyplom honorowego obywatelstwa, wykorzystując inną publiczną uroczystość związaną z daną osobą. Głównym tutaj przykładem są uroczystości jubileuszowe Jana Matejki w 1883 r. na Wawelu, wcześniej, w 1881 r., uroczystości jubileuszowe Józefa Majera na zjeździe lekarzy, w 1886 r. uroczystości jubileuszowe Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń, podczas których wręczono dyplom Henrykowi Kieszkowskiemu. Podobnie wiele później, w 1933 r., wykorzystano pobyt Józefa Piłsudskiego w Krakowie na Błoniach podczas święta kawaleryjskiego (prawdopodobnie wręczenie nastąpiło podczas śniadania w namiocie na terenie dzisiejszego klubu„Juvenia”, co byłoby bardzo „roboczym” trybem…).
Tylko wyjątkowo wręczenie dyplomu w latach 1850–1837 miało miejsce w siedzibie władz miasta. W 1867 r. Kraków wizytował namiestnik Agenor Gołuchowski, któremu trzy tygodnie wcześniej Rada nadała tytuł honorowego obywatela. Goszcząc w ratuszu, wpisał do księgi:
Dziękując najserdeczniej obywatelom miasta Krakowa za nadane mi obywatelstwo wpisuję się do tej księgi.
Można przyjąć, że to tam i wtedy nastąpiło wręczenie dyplomu, a w odpowiedzi powstał ów wpis. Natomiast jednoznaczna sytuacja miała miejsce w 1917 r., gdy przyznano honorowe obywatelstwo Tadeuszowi Rutowskiemu – Rada uczyniła to na tajnym posiedzeniu, które zostało formalnie zamknięte, a do sali zaproszono oczekujących gości. Rozpoczęła się uroczysta część posiedzenia, podczas której wręczono uhonorowanemu dyplom.
Jak już wspominano, Kraków w żadnym okresie historycznym nie prowadził odrębnej księgi honorowych obywateli. W czasach Wolnego Miasta Krakowa prowadzono Księgę obywatelską…, ale obejmowała ona zarówno obywatelstwa zwykłe, jak i honorowe nadawane przez Senat Rządzący (por. s. 97). W późniejszych okresach pojawiały się księgi – spisy zwykłych obywateli. Jest to m.in. Bürgerbuch der K.K. Landes Hauptstadt Krakau 14 Juni 1854 (ANK, sygn. rkps 1443) – założona dla wpisywania właśnie zwykłych obywatelstw. Zapał do jej prowadzenia wygasł w 1864 r., ale jedną z wolnych stron dwukrotnie wykorzystano później. I tak 3 stycznia 1867 r. miasto nadało honorowe obywatelstwo hr. Agenorowi Gołuchowskiemu, namiestnikowi Galicj;, niebawem uhonorowany przybył do Krakowa i 27 stycznia tegoż roku wizytował władze miejskie. Wówczas prawdopodobnie wręczono mu dyplom, a w każdym razie podano tę właśnie księgę dla dokonania wpisu, który brzmi: Dziękując najserdeczniej obywatelom miasta Krakowa za nadane mi obywatelstwo [honorowe] wpisuję się do tej księgi. Kraków 27.I.1867. Agenor Gołuchowski. Dwadzieścia kilka lat później urzędnik dopisał pod tym notatkę o honorowym obywatelstwie księcia Władysława Czartoryskiego.
    Z dzienników „Czas” z 1857 r., nr 149, i z 1859 r., nr 2, oraz „Głos Narodu” z 1895 r., nr 224, przykładowe notki informujące o wręczaniu dyplomów honorowego obywatelstwa przez delegacje miejskie. |
  |
  |
  |
|
Z dziennika „Nowa Reforma” z 1909 r., nr 14, oraz z 1917 r., nr 82, przykładowe notki informujące o wręczaniu dyplomów honorowego obywatelstwa – w formie wizyty domowej delegacji miejskiej oraz podczas posiedzenia Rady Miejskiej, które z tajnego przeszło w uroczyste. |
|
Jeszcze jeden przyczynek prasowy do tematu dyplomów i ich wręczeń, tym razem z czasów współczesnych – relacja z „Gazety w Krakowie” z 1993 r., nr 133, dotycząca wręczenia dyplomu w Edynburgu uhonorowanemu 14 maja 1993 r. gen. Stanisławowi Maczkowi przez delegowanego przez Radę Miasta Krakowa Kazimierza Trafasa, przewodniczącego jej Komisji ds. Współpracy z Zagranicą i Współpracy z Gminami. Przy tej okazji dziennikarz napiętnował urzędniczy błąd, w gorliwości swojej sam popełniając pomyłkę. Otóż nieprawdą jest, że Sławomir Mrożek dostał dyplom z błędną nazwą. Dyplom Mrożka zawiera nazwę dokładnie taką, jaką sformułowała Rada Miasta w swojej uchwale nadającej tytuł.
W Polsce Ludowej nastąpiło 6 nadań honorowego obywatelstwa (5 z nich anulowano w 1992 r., o czym w innych miejscach). Jak zauważymy, punkt ciężkości co do lokalizacji wręczania dyplomów zaczął się przesuwać wyraźnie w kierunku siedziby władz miejskich. Wprawdzie w 1981 r. dyplom wręczono Ludwikowi Solskiemu w Teatrze im. Juliusza Słowackiego podczas uroczystości jubileuszowych uhonorowanego, ale już wszystkie następne wręczenia w tym okresie związane były z siedzibą władz miasta, choć w różny sposób.
Iwan Stiepanowicz Koniew otrzymał dyplom w 1955 r. podczas przyjęcia wydanego przez władze miejskie na cześć zagranicznej delegacji w ich siedzibie, w 1961 r. Józef Cyrankiewicz po odbiór dyplomu przybył z mamą Reginą do gabinetu prezydenta, który specjalnie przystrojono wielkim monogramem uhonorowanego – ówcześnie przewodniczącego Prezydium Rady Narodowej Miasta Krakowa, w 1969 r. Ludvíkowi Svobodzie wręczono dyplom podczas drugiej, otwartej części posiedzenia Rady Narodowej (w części pierwszej nadano tytuł), Michał Rola-Żymierski dyplom otrzymał w 1981 r. podczas uroczystej wspólnej sesji Rady Narodowej Miasta Krakowa i Zarządu Wojewódzkiego w Krakowie Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, natomiast w 1988 r. Henrykowi Jabłońskiemu dyplom wręczono na uroczystej sesji Rady Narodowej zwołanej w 43. rocznicę wyzwolenia Krakowa spod okupacji niemieckiej. Wszystko to znów w siedzibie władz miasta.
Na marginesie wręczenia dyplomu Koniewowi (dyplomem była ozdobna wersja aktu uchwały Rady Narodowej) kilka zdań więcej o tym barwnym zdarzeniu. Rada Narodowa nadała godność 23 kwietnia 1955 r., natomiast w tymże dniu wieczorem wydano w salach recepcyjnych władz miasta przyjęcie, na które przybyła bawiąca w Polsce oficjalna delegacja radziecka w asyście władz polskich – zjawili się więc I sekretarze KC KPZR Nikita Chruszczow i KC PZPR Bolesław Bierut, był też uhonorowany Iwan Koniew. Oddajmy głos świadkowi zdarzenia, Janowi Garlickiemu, który we Wspomnieniach zanotował:
oczekiwali gości urzędujący członkowie Prezydium Rady, a przewodniczący Tadeusz Mrugacz, z burmistrzowskim łańcuchem na szyi, miał dokonać uroczystego nadania […] Zdjął Mrugacz łańcuch burmistrzowski i nakładając go na szyję marszałka Koniewa oświadczył, że został on nie tylko honorowym obywatelem Krakowa, ale także dziś na jego ręce przekazuje mu władzę w mieście […] W czasie trwania bankietu Chruszczow zwracał się do Koniewa nie inaczej, jak do burmistrza Krakowa (Garlicki 2003, s. 28–29).
Wszystko byłoby tu w miarę w porządku, gdyby nie fakt, że łańcuch burmistrzów krakowskich wtedy najprawdopodobniej po prostu nie istniał. Były i zachowały się pierścień i berełko burmistrzowskie, a pierwszy łańcuch głowy miasta, prezydencki, pojawił się dopiero w 1959 r. Przewodniczący Prezydium Rady Narodowej (odpowiednik prezydenta) Tadeusz Mrugacz dokonał więc mistyfikacji – dla zręcznego gestu związanego z honorowym obywatelstwem wykorzystał zapewne wypożyczony na tę galę łańcuch, któremu dodał burmistrzowską legendę (prawdopodobnie swój łańcuch z dużym herbem Krakowa i godłami cechowymi na ogniwach wypożyczyła Izba Rzemieślnicza).
Współcześnie, od 1990 r., sytuacja z wręczaniem dyplomów honorowego obywatelstwa jest klarowna. Od pierwszych nadań tego tytułu (Sławomirowi Mrożkowi i Lechowi Wałęsie w 1990 r., Margaret Thatcher w 1991 r.) przyjęto praktykę dokonywania tego na zwykłych posiedzeniach Rady Miasta Krakowa, natomiast dyplomy wręczano na specjalnie w tym celu zwoływanych posiedzeniach nadzwyczajnych Rady. Praktykę tę usankcjonowała i wprowadziła jako obowiązującą normę przywoływana już uchwała Rady z 22 listopada 1995 r. w sprawie zasad i trybu nadawania Honorowego Obywatelstwa Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. Stanowiła ona w § 6, że:
1. [Dyplom] Honorowego Obywatelstwa wręczany jest na uroczystej, specjalnie zwołanej sesji Rady Miasta.
2. O ile z istotnych przyczyn nie jest możliwe wręczenie na sesji, wręczenia dokonuje delegacja, której skład ustala Prezydent Miasta Krakowa w porozumieniu z Przewodniczącym Rady.
Zapisy te obowiązują nadal, jedynie także już przytaczaną uchwałą Rady z 14 czerwca 2017 r. w sprawie zasad i trybu nadawania Honorowego Obywatelstwa… dokonano dwóch korekt: po pierwsze ustalono, że uroczysta sesja, o której mowa, ma być zwoływana w Święto Miasta (przypadające 5 czerwca i upamiętniające lokację Krakowa) oraz po drugie przesunięto kompetencję do ustalania składu delegacji w przypadku niemożliwości wręczenia dyplomu na nadzwyczajnej sesji – czyni to przewodniczący Rady, a nie prezydent miasta, jak do tej pory.
Zasady te są przestrzegane. W latach 1990–2021 nadano 49 tytułów honorowego obywatelstwa Krakowa (do zamknięcia tego tomu nie wręczono tylko jednego dyplomu towarzyszącego temu honorowi). Dyplomy wręczono na 41 uroczystych, zwołanych w tym celu sesjach Rady, a tylko 7 aktów uhonorowani otrzymali w innym trybie (poprzez placówki dyplomatyczne Edward Raczyński i Wacław Jędrzejewicz w 1993 r., przez delegacje miejskie zagraniczne Stanisław Maczek w 1993 r., George H.W. Bush w 1995 r. i Hank Braun w 1996 r., przez delegacje lokalne Piotr Skrzynecki w 1994 r. i Bolesław Nieczuja-Ostrowski w 2008 r.). Dla dopełnienia obrazu odnotujmy, że tylko jednokrotnie odbiór dyplomu nastąpił per procuram – w 2012 r. w imieniu Mieczysława Tomaszewskiego akt na uroczystej sesji odebrała małżonka Wanda. Nie są znane szczegóły dwóch wspomnianych wyżej wręczeń za pośrednictwem placówki dyplomatycznej.
