Bronowice Wielkie

Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie w północno-zachodniej części miasta Krakowa,  około 6 km od jego centrum, sąsiadująca z Toniami, Krowodrzą i Łobzowem  (te dwie ostatnie wsie od 1910 roku w granicach Krakowa), Bronowicami Małymi  oraz leżącymi poza dzisiejszymi granicami Krakowa Rząską i Modlnicą z Modlniczką.

  W pochodzącej z 1274 roku najstarszej znanej wzmiance nazwa wsi została zapisana w brzmieniu  Bronowicze. Inne dawne zapisy: Brunovicze, Brunowicze Theutonicalis (1415),  Bronowycze Almanorum,  Bronowice Niemieckie, Brunowicze (1470), Bronowice Wielkie (1787). Nazwa pochodzi od nazwy  osobowej „Bruno”, przymiotnik „niemieckie” odróżnia tę wieś od Bronowic Małych – „polskich”,  podlegających jeszcze prawu polskiemu, gdy Bronowice Wielkie rządziły się już prawem niemieckim. 

  Wieś należała przez wieki do parafii pw. św. Szczepana w Krakowie. W 1909 roku  erygowano  w Bronowicach Wielkich parafię przy nowo wzniesionym kościele pw. Stygmatów  św. Franciszka z Asyżu. Wieś przyjęła jako godło wizerunek armaty, znany z pieczęci z  połowy  XIX wieku. W okresie II Rzeczypospolitej równolegle używano dwóch pieczęci z godłem  w postaci kompozycji z luf armatnich, chorągwi i lanc, zwieńczonych w jednej wersji orłem,  w drugiej czapką „krakuską”.

  Wieś lokowana na prawie niemieckim – średzkim w roku 1274 za zgodą księcia Bolesława  Wstydliwego. Wytyczono wówczas centrum w rejonie dzisiejszej ulicy Ojcowskiej  oraz  łanowy rozłóg pól. W XIX wieku odnotowywano nazwy pól i rejonów wsi: Kozłówka, Łychy  (Lychy), Pasternik, Wroźna, Wydarta. W roku 1468 król Kazimierz Jagiellończyk przeniósł  Bronowice Wielkie z prawa średzkiego na prawo magdeburskie.

  Historycznie wieś reprezentowała własność mieszaną, kościelno-świecką. Pierwotnie należała  do klasztoru Benedyktynów w Tyńcu, w 1347 roku nadana została jako uposażenie  kościołowi pw. św. Jerzego w Krakowie na Wawelu. W 1562 roku wieś należała do Akademii  Krakowskiej. W efekcie kołłątajowskiej reformy uczelni dokonanej w latach 1777–1786 zniesiono  w Bronowicach Wielkich pańszczyznę, a ziemię wydzierżawiono chłopom. W latach  1874–1880 na terenach wsi wybudowano w ramach Twierdzy Kraków fort artyleryjski Pasternik  z bateriami i schronami.

  Przed trzecim rozbiorem gromada Bronowice Wielkie należała do powiatu krakowskiego,  po roku 1795 znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. W 1815  roku Bronowice  Wielkie weszły w granice Rzeczypospolitej Krakowskiej jako gromada w składzie gminy  obwodowej Zwierzyniec, od roku 1838 dystryktu Liszki. W roku 1846 wieś powróciła jako  gromada (od 1856 roku gmina) pod zabór austriacki. W roku roku wieś miała nadal status gminy  jednostkowej w ramach powiatu krakowskiego. To gminne usytuowanie Bronowic  Wielkich  przetrwało do roku 1933. W 1934 roku dotychczasowa gmina Bronowice Wielkie przekształcona  została w gromadę w ramach wielowioskowej gminy zbiorczej Bronowice Wielkie.

  W roku 1941 znajdujące się w okupacyjnym Departamencie Krakowskim Generalnego  Gubernatorstwa Bronowice Wielkie (liczące wówczas 6,31 km² i 5176 mieszkańców) włączone  zostały do granic Krakowa, do jego VII obwodu administracyjnego, jako XXXVI dzielnica  katastralna miasta.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej IV Prądnik Biały.

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:  Bronowice wielkie, wieś, powiat krakowski. Wieś ta położona na Wróżnej górze należała  zdawna do klasztoru tynieckiego. Przy poświęceniu nowego kościoła św. Jerzego na zamku  w Krakowie, wzniesionego na miejscu dawnego, przez Kazimierza Wielkiego roku 1347  nadaje tę wieś opat Jan na uposażenie czwartej prebendy.