A+ A A-
Tom:
strona:

Branice

Zobacz również

Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie we wschodniej części miasta Krakowa,  około 14,5 km od jego centrum, przy starym trakcie na Ruś (dzisiejsza ulica Igołomska),  sąsiadująca z Luboczą, Wadowem, Ruszczą, Wyciążem, Przylaskiem Rusieckim,  przez Wisłę z Grabiami oraz z Pleszowem. Przysiółki Branic: Chałupki, Holendry,  Stryjów, Wola Rusiecka, Piaski.

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1250 roku, nazwa wsi odnotowana  w brzmieniu Branicze. W innych dawnych zapiskach: Bronicz, Branicze (1470),  Bronice, Branycze  Pileczkye (1529), Branicze Russyeczkye. Nazwa wsi wywodzi się od nazwy osobowej  „Bran”.

  Wieś należała do parafii pw. św. Grzegorza Wielkiego w Ruszczy. W godle pieczętnym  z początków XX wieku wizerunek orła.

  Branice przeniesione zostały z prawa polskiego na średzkie w 1360 roku, za panowania króla  Kazimierza Wielkiego. Wytyczono wówczas ich centrum w rejonie dzisiejszej ulicy Plastusia  oraz dokonano niwowego rozłogu pól. W XV wieku założono w rejonie dzisiejszej ulicy Deszczowej  folwark. W połowie XIX wieku odnotowywano nazwy pól i rejonów wsi: Za Karczmą, Nad  Młodkowem, Pod Bogiem Ojcem, Za Porębie, Zapusty, Polma, Przy Starej Wiśle, Za Starą Wisłą.

  Historycznie wieś była własnością szlachecko-magnacką. Do końca XVIII wieku stanowiła  własność Branickich biorących miano od nazwy tej wsi, a wywodzących się z rodu Świebodziców-  Gryfitów. Zachowało się epitafium z 1425 roku poświęcone Wierzbięcie z Branic,  prawnukowi Klemensa z Ruszczy. W wiekach XV i XVI część wsi należała do Pileckich,  w drugiej połowie XV wieku do krakowskich patrycjuszy Wierzynków. Pod koniec XVI  wieku  Braniccy skupili w swoich rękach własność całej wsi, w 1603 roku wznieśli w niej renesansowy  dwór. W XVIII wieku Branice stały się siedzibą tak zwanego klucza branickiego  (w skład którego wchodziły także wsie: Chałupki, Holendry, Przylasek Rusiecki,  Ruszcza,  Stryjów i Wola Rusiecka), sprzedany przez spadkobierców hetmana Jana Klemensa Branickiego  w roku 1801 Marcinowi Badeniemu, senatorowi i prezesowi Komisji Włościańskiej  Wolnego Miasta Krakowa, który oddał je bratu Stanisławowi. Ostatni z Badenich, hrabia  Stanisław, utrzymał Branice do 1907 roku. Po wojnie, w 1945 roku, dobra te upaństwowiono.

  Przed trzecim rozbiorem gromada Branice należała do powiatu krakowskiego, po roku 1795  znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. W 1815 roku wieś weszła  w granice  Rzeczypospolitej Krakowskiej jako gromada w składzie gminy obwodowej  Kościelniki, od  roku 1838 dystryktu Mogiła. W roku 1846 wieś powróciła jako gromada (od 1856 roku gmina)  pod zabór austriacki. W latach 1866–1933 miała status gminy jednostkowej w ramach powiatu  krakowskiego. Od roku 1934 dotychczasowa gmina Branice przekształcona została w  gromadę  Branice w ramach gminy zbiorczej Ruszcza. W takiej pozycji ustrojowej wieś pozostawała w latach  1939–1945 w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim Generalnego Gubernatorstwa.

  W roku 1951 znajdująca się nadal w gminie Ruszcza powiatu krakowskiego gromada Branice  włączona została do granic Krakowa jako LXIV dzielnica katastralna położona w nowo  utworzonej dzielnicy administracyjnej Nowa Huta.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej XVIII Nowa  Huta.

 

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Branice (z Chałupkami, Stryjowem i Holendrami), wieś, 171 domów, 1014 mieszkańców,  parafia w Ruszczy; leży nad Wisłą, ma gorzelnię, glebę pszenną. Według dokumentu  z roku 1417 dziedzicem wsi był kiedyś Otto z Pilcy. Wierzbięta cześnik krakowski, dziedzic  Branic, patron kościołów w Ruszczy i Mikluszowicach.

Dokument wydany w 1439 roku w Ruszczy, w którym Grzegorz z Branic, podkomorzy królowej Zofii Holszańskiej,
zaświadczył, że kmiecie ze wsi Książnice uiścili tejże władczyni nałożoną na nich karę; przy dokumencie pieczęć z herbem
Branickich Gryf – oraz zbliżenie zapisu nazwy wsi „Branice”
(Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. dok. perg. 89)
Dokument wydany w 1439 roku w Ruszczy, w którym Grzegorz z Branic, podkomorzy królowej Zofii Holszańskiej, zaświadczył, że kmiecie ze wsi Książnice uiścili tejże władczyni nałożoną na nich karę; przy dokumencie pieczęć z herbem Branickich Gryf – oraz zbliżenie zapisu nazwy wsi „Branice” (Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. dok. perg. 89)
(1860)
Odciski pieczęci urzędowych Branic
z lat 1860, 1906, 1927 i 1949
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. 29/456/195, nlb.; sygn. PUZKr 45,
s. 28; sygn. 29/205/69a, nlb.;
sygn. Gm. Ru. 13, s. 533)
(1860) Odciski pieczęci urzędowych Branic z lat 1860, 1906, 1927 i 1949 (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/456/195, nlb.; sygn. PUZKr 45, s. 28; sygn. 29/205/69a, nlb.; sygn. Gm. Ru. 13, s. 533)
(1906)
Odciski pieczęci urzędowych Branic
z lat 1860, 1906, 1927 i 1949
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. 29/456/195, nlb.; sygn. PUZKr 45,
s. 28; sygn. 29/205/69a, nlb.;
sygn. Gm. Ru. 13, s. 533)
(1906) Odciski pieczęci urzędowych Branic z lat 1860, 1906, 1927 i 1949 (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/456/195, nlb.; sygn. PUZKr 45, s. 28; sygn. 29/205/69a, nlb.; sygn. Gm. Ru. 13, s. 533)
(1927)
Odciski pieczęci urzędowych Branic
z lat 1860, 1906, 1927 i 1949
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. 29/456/195, nlb.; sygn. PUZKr 45,
s. 28; sygn. 29/205/69a, nlb.;
sygn. Gm. Ru. 13, s. 533)
(1927) Odciski pieczęci urzędowych Branic z lat 1860, 1906, 1927 i 1949 (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/456/195, nlb.; sygn. PUZKr 45, s. 28; sygn. 29/205/69a, nlb.; sygn. Gm. Ru. 13, s. 533)
(1949)
Odciski pieczęci urzędowych Branic
z lat 1860, 1906, 1927 i 1949
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. 29/456/195, nlb.; sygn. PUZKr 45,
s. 28; sygn. 29/205/69a, nlb.;
sygn. Gm. Ru. 13, s. 533)
(1949) Odciski pieczęci urzędowych Branic z lat 1860, 1906, 1927 i 1949 (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/456/195, nlb.; sygn. PUZKr 45, s. 28; sygn. 29/205/69a, nlb.; sygn. Gm. Ru. 13, s. 533)
Archiwum Narodowe w Krakowie
Urząd Miasta
Bbilioteka Jagielońska
Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności