Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie w zachodniej części miasta Krakowa, około 7 km od jego centrum, przy starym trakcie do Oświęcimia, sąsiadująca z Wolą Justowską, Przegorzałami, przez Wisłę z Kostrzem i z leżącym do dziś poza granicą Krakowa Kryspinowem, dawnej noszącym nazwę Śmierdząca (Śmierdząka).
W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1254 roku, nazwa wsi została zapisana w brzmieniu Belani. W innych dawnych zapiskach w postaciach: Belan, Byelanye (1398), Byelany, Byelyani (1470). Nazwa wsi etniczna, wywodząca się od określenia oznaczającego ludzi osiadłych na „bielach” (bagnach, błotach) albo pochodząca od bielenia płótna.
Wieś przez wieki należała do parafii pw. Najświętszego Salwatora w Zwierzyńcu. W godle dziewiętnastowiecznej pieczęci wiejskiej wizerunek Srebnej Góry z dominującym kościołem i budynkami klasztornymi.
Wieś przeniesiona z prawa polskiego na prawo magdeburskie w 1452 roku przez króla Kazimierza Jagiellończyka. Wytyczono wówczas centrum osady w rejonie dzisiejszej ulicy Orlej oraz dokonano niwowego rozłogu pól. W XIX wieku odnotowywano niwy: Miejscowa, Rędziny, Wiry, Na Skale, Pod Klasztorem.
Historyczna własność wsi mieszana, kościelno-szlachecka. Pierwotnie stanowiła własność książęcą, w 1254 roku książę Bolesław Wstydliwy nadał część Bielan klasztorowi Benedyktynek ze Staniątek, część natomiast klasztorowi Norbertanek ze Zwierzyńca. W drugiej połowie XIV wieku dawna własność benedyktynek była już w rękach szlacheckich. Wiek później Jan Długosz próbował osadzić tam zakon kartuzów, kolejne 100 lat później rodzina Chełmskich sprzedała wieś kasztelanowi Sebastianowi Lubomirskiemu. W 1604 roku marszałek wielki koronny Mikołaj Wolski ulokował w Bielanach zakon kamedułów, który z czasem przejął własność wsi. W drugiej połowie XIX wieku w ramach fortyfikacji Twierdzy Kraków powstały na jej terenie bateria altyleryjska Srebrna Góra i fort Bielany.
Przed trzecim rozbiorem gromada Bielany należała do powiatu krakowskiego, po roku 1795 znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. W 1815 roku Bielany weszły w granice państwa-miasta Rzeczypospolitej Krakowskiej jako gromada w składzie gminy obwodowej Liszki, a od roku 1838 dystryktu Liszki. W roku 1846 wieś powróciła jako gromada (od 1856 roku gmina) pod zabór austriacki. W okresie autonomii galicyjskiej, od 1866 roku, miała nadal status jednowioskowej gminy (gminy jednostkowej) w ramach powiatu krakowskiego. To gminne usytuowanie Bielan przetrwało do czasów II Rzeczypospolitej, do roku 1933. W 1934 roku dotychczasowa gmina Bielany przekształcona została w gromadę w ramach wielowioskowej gminy zbiorczej Liszki.
W 1941 roku znajdujące się w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim Generalnego Gubernatorstwa Bielany (liczące wówczas 3,53 km² i 920 mieszkańców) przyłączone zostały do Krakowa, do jego III obwodu administracyjnego, tworząc XXXII dzielnicę katastralną.
Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej VII Zwierzyniec.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wydany w piętnastu tomach w latach 1880–1902, podaje: Ozdobą Bielan jest klasztor kamedułów, ze wspaniałym kościołem na wysokiej (326 m npm.), lasem porosłej górze, zwanej „srebrną”, którego założycielem był Mikołaj Wolski, marszałek wielki koronny roku 1604, pochowany w roku 1630 przy drzwiach kościoła.
[W opisach kolejnych wsi cytowany jako Słownik geograficzny, z podaniem szczegółów źródłowych w Literaturze pod opisem danej wsi; cytaty stanowią wybór, dokonywano w nich jedynie rozwinięcia niektórych skrótów bez ingerencji w treść – wyboru i tego typu zmian odrębnie nie oznaczano.]
